De familienaam Welling
Over de betekenis van de naam
Welling doen verschillende verklaringen de ronde. Volgens de ene verklaring is
de naam "Welling" van Angelsaksische oorsprong. Het achtervoegsel
"ing/ink" betekent zoveel als "zoon van", "nazaat
van" of "behorende tot", voorafgegaan door de voornaam. Welle
(ook wel Welo) is een oude Germaanse voornaam voor een man. "Welling"
betekent dan "de zoon van Welle". Vaak werd met de naam ook het bezit
van een persoon of familie aangeduid.
In de Nederlandse
Familienamenbank van het Meertens Instituut, tegenwoordig ondergebracht bij het
Centraal Bureau voor Genealogie in ’s Gravenhage is “Welling” een zogeheten
adresnaam. Namen met -ing/-ink waren vooral in het oosten van het land
overgegaan op de woonplaatsen, op de erven of boerderijen van de betreffende
families. Latere bewoners ontleenden hun achternaam aan deze woonplaatsen en
boerderijen. Daarmee zou Welling dan betekenen: afkomstig uit Well. Dat zou het
plaatsje Well kunnen zijn onder Wuppertal in de Duitse deelstaat Rheinland
Westfalen.
 |
|
Albert Welling bij
het Duitse plaatsje Welling
|
Er is nog een verklaring
mogelijk. “Wel(l)” is dan geen verwijzing naar een
eigennaam of plaatsnaam. “Wel(l)” duidde dan op iemand die bij een bron of wel
of waterput woonde. De naam zou dan kunnen verwijzen naar een bron bij de
boerderij Wellingen in Darum bij de Duitse stad Osnabrück. In een geschrift uit
1282 werd deze plaats met “ad fontem” aangeduid. Deze verklaring van de naam
“Welling” lijkt het meest voor de hand te liggen, omdat daarmee de afkomst van Jacob Caspersz Welling(h)/Welinck, die als
eerste Welling in Amersfoort werd geregistreerd, te verklaren valt. Jacob
Caspersz was afkomstig uit Warendorp, zo is vastgelegd in een akte uit 1667,
toen hij in Amersfoort het burgerrecht verkreeg. Warendorf is een plaats ten
oosten van de stad Münster, niet zo gek ver verwijderd van Osnabrück.
 |
|
Wim Welling in Welling, Alberta, Canada
|
Ook in de buurt van Stuttgart
ontstond een plaatsje met de naam “Wellingen”. Evenzo ontstond het plaatsje Welling ten westen
van Koblenz. Vanuit Duitsland trokken, in de Angel-Saksische tijd, nazaten uit
die plaatsen naar het Westen. Sommigen van hen bleven in Nederland hangen,
anderen trokken verder naar Engeland en stichtten daar ten oosten van Londen
ook een plaats met de naam Welling. Het Engelse Welling heeft een station en
een eigen voetbalclub met de naam “Welling United” Een derde plaats met de naam
Welling ligt in
de Amerikaanse staat Oklohoma. In het zuiden van de Canadese staat Alberta ligt
een klein gehucht met de naam Welling.
 |
|
Verspreiding van de
naam Welling over Nederland in 2007
|
In
Nederland komt de naam Welling tegenwoordig geconcentreerd in een aantal
gebieden voor. Allereerst in de Achterhoek. Al sinds 1620 komt de naam met name
in de streek Liemers tussen de Nederrijn, de IJssel en de Duitse grens zeer
veel voor. In sommige Achterhoekse plaatsen lijkt het of elke bewoner deel uit
maakt van de familie Welling, de Achterhoekse dan wel te verstaan.
Een
volgende concentratie van Wellingen vinden we in het Friese Westdongeradeel.
Ook in de steek rond Emmen wonen betrekkelijk veel Wellingen en tenslotte komt
de naam vaak voor rond de Zuidhollandse plaats Pijnacker.
In
geen enkele genealogische studie is, tot nu toe, een relatie aangetoond tussen
de Wellingen, die oorspronkelijk elders in Nederland wonen, en de Amersfoortse
Wellingen. Dat wil niet zeggen, dat er tegenwoordig geen Wellingen in de
genoemde gebieden zouden wonen, die afstammen van de familie uit Amersfoort. In
Groessen bijv., in de Achterhoek, wonen enkele Wellingen, die oorspronkelijk
uit Amersfoort kwamen.
De eerste vermelding van een
Welling in Amersfoort dateert, zoals al opgemerkt van 1667, toen aan Jacob
Caspersz Welling per akte het burgerrecht van de stad werd verleend: het begin
van de Amersfoortse familie Welling. In 1701 en 1720 werden nog een paar andere
Wellingen in Amersfoortse akten vermeld maar enige verwantschap van hen met
Jacob Caspersz. is (nog) niet gevonden.
Bij bestudering van de
geschiedenis van de Amersfoortse familie Welling vallen, naast een paar kleine,
twee grote takken in de familie te ontdekken, die elk hun eigen kenmerken
hebben. Alle takken beginnen in de vierde generatie met de kinderen van Jacobus
Welling (<1709-1764) en Aaltje Dirix (ca.1710-ca.1744).
De eerste hoofdtak begint met
Dirck (Theodorus) Welling, die op 5 januari 1731 gedoopt werd, en zijn vrouw
Aleijda Botter (1727-1905). Kenmerken van deze tak zijn:
- · Aanvankelijk weinig nakomelingen
- · Handwerkslieden, zoals pruikenmaker, kleermaker en meubelmaker
- · Kerk: ’t Zand
- · Populaire naam voor jongens: Adrianus Leonardus
De tweede hoofdtak begint met
Antoni Welling, die op 4 november 1734 werd gedoopt, en zijn vrouw Elisabeth
van Kalken (1746-1799). Kenmerken van deze tak zijn:
- · Grote gezinnen
- · Veelal wevers
- · Kerk: de Kromme Elleboog
- · Populaire naam voor jongens: Arnoldus en Hendrik.
Er kwamen en komen in de
Amersfoortse familie Welling relatief veel tweelingen voor. In totaal kregen 12
echtparen een tweeling. Wanneer een kind op jonge leeftijd overleed, dan was
het de gewoonte het eerstvolgende kind van hetzelfde geslacht dezelfde naam te
geven als het overleden kind. Soms werd dat driemaal herhaald.
Uit het feit, dat de familie
kerkte in de beide katholieke kerken in Amersfoort kan afgeleid worden, dat de familie Rooms
Katholiek was. In de begin jaren is een gering aantal familieleden getrouwd met
partners van andere gezindten. De grens tussen de verschillende religies was
destijds niet zo scherp als later.
In het begin van de 20ste
eeuw is in de familie een kleine Joodse tak ontstaan door het huwelijk van
Theodorus Hendrikus Welling (1879-1958) met de Joodse Betje Swaab (1876-1944). Volgens de Joodse wetgeving
gaat het geloof over van moeder op kind en niet van vader op kind, zoals bij
andere religies.
De kleinere takken beginnen
achtereenvolgens met Justus in 1730, met Arnoldus in 1739, met Joannes in 1746 en tenslotte met Wilhelmus in 1751. Deze takken van de familie Welling
uit Amersfoort bestaan slechts uit één of enkele generaties.
 |
|
Kaart van Amersfoort
door J. Blaeu, 1649
|
De Amersfoortse familie Welling
heeft vanaf 1667 tot heden bestaan uit 15 generaties. 55,6% van de Wellingen
waren mannen en 44,2% vrouwen. 21 mannen bereikten een leeftijd tussen 80 en
100 jaar, terwijl 26 vrouwen een leeftijd bereikten tussen 80 en 101 jaar.
De Wellingen waren trouw aan hun
partner: 30 echtparen waren meer dan 50 jaar getrouwd. Echtscheidingen kwamen
niet veel voor. Het huwelijk van Cecilia Geertruida
Welling (1838-1929) en Antoni Willem
Hermanus Damman (1840-1922) duurde iets meer dan
65 jaar. 11 echtparen kregen meer dan 10 kinderen. Gijsbertus Antonius Welling
(1858-1909) en Alberta Berendina
Rizaar (1858-1934) waren
met 16 kinderen het vruchtbaarst. 22 mannelijke Wellingen verwekten tussen hun
40ste en 54ste jaar nog een kind, terwijl 17 dames
Welling tussen haar 40ste en 48ste jaar nog een kind
baarden. Daar staat tegenover, dat 11% van de geboren kinderen overleden vóór
hun derde levensjaar, doodgeboren kinderen niet meegeteld. In de jaren
1851-1925 was de kindersterfte het hoogst. Hieraan zullen de woonomstandigheden
en de dagelijkse hygiëne schuldig zijn.
Het aantal nazaten van stamvader Jacob
Caspersz Welling, die in 1667 vanuit Warendorf in Duitse Rheinland-Westfalen naar Amersfoort kwam, bereikte in de jaren 1870-1890 het
hoogtepunt. Vele tientallen Wellingen bevolkten Amersfoort. Maar vervolgens begon de uittocht. Op zoek
naar betere leefomstandigheden trokken velen naar steden als Amsterdam en Rotterdam, een enkeling naar elders.
Rond 1950 woonden nog maar enkele gezinnen in de Keistad, maar ook die
vertrokken of lieten het leven. Anno 2018 woont nog een enkel lid van de
familie Welling, die Jacob Caspersz Welling(h) stichtte, in Amersfoort.
Tiel, 28 februari 2020
Geen opmerkingen:
Een reactie posten