Familiefoto's

Familiefoto's
Familiefoto's

donderdag 2 november 2017

Genealogisch blog 235



Den Esch

In het buurtschap Hien, aan de oostzijde van Dodewaard en niet te verwarren met het dorp Hien in de westelijke Betuwe, het tegenwoordige Waardenburg, ligt aan de Kerkstraat het adellijke huis “den Esch”. Het huis heeft een omlopend schilddak. De naamgeving van het huis heeft onder genealogen, die de familie Van Haeften bestuderen, vaak geleid tot verwarring, omdat in Tuil ook een huis stond, dat “den Esch” heette. Onderzoek heeft duidelijk gemaakt, dat de leden van de familie Van Haeften, die eigenaar waren van huis “den Esch” in Hien, oorspronkelijk afkomstig waren van het huis “den Esch” (ook wel de Nesch of Esch genoemd) in Tuil. Mogelijk hebben ze het huis in Hien vernoemd naar het huis in Tuil.
De oudst bekende bewoner van het huis in Hien uit het geslacht Van Haeften was Marten van Haeften, die getrouwd is geweest met de in 1603 overleden Margaretha van Loe. Het paar had twee dochters, Margriet en Geertruid, die beiden van vader Marten op 26 april 1619 een stuk land van 6 morgen, genaamd Boumancamp en gelegen in de kerspel Hien in de Nederbetuwe, gedoneerd kregen als een soort alimentatie, omdat ze verder niets erfden, en twee zonen Otto en Frans (ook wel François en Jan François genoemd). Marten was heemraad van de Nederbetuwe tussen 1593 en 1619.

Den Esch in Hien

Den Esch in Hien

Buiten deze kinderen hadden Marten en Margaretha nog twee andere kinderen: een zoon Arnt, die in 1621 trouwde met Elisabeth Coeper, en een dochter, Wilhelmina genaamd, die in het huwelijk trad met Paulus Oom Godschalk van Wijngaarden. Zij beiden spelen in dit verhaal verder geen rol.
De hiervoor genoemde zoon Otto, van Marten van Haeften en Margaretha van Loe, was luitenant en getrouwd met Francisca van Woerkum. Op 14 maart 1622 erkenden Otto en Francisca voor de substituut ambtman van de Nederbetuwe 4144 Carolus gulden en 20 stuivers schuldig te zijn aan Derick Suirmondt en Jenneken Stijpen, die in Nijmegen woonden. Zij beloofden hun schuld af te lossen in twee gelijke delen met Kerstmis 1622 en 1623. Twee jaar later, in 1625 en 1626 verkocht Otto zijn bezittingen in Hien aan zijn broer Frans, die in 1640 kerkmeester en in 1661 ouderling was van de kerk in het voormalige dorp. In dezelfde tijd verkocht Otto ook nog andere stukken land, zoals “Die Vroomkens” en de “Achtersten Boumancamp”.
Als kerkmeester liet Frans zich niet onbetuigd. In de loop der jaren sprak hij verschillende lidmaten van de kerk aan op het feit, dat ze achterbleven in het terugbetalen van hun schuld aan de kerk. Was Frans streng voor anderen als het op terugbetalen aan de kerk toekwam, zelf nam hij het niet zo nauw. Zo klaagde de classis van Tiel in 1646 bij Johannes van Raesfeld, de ambtman van Nederbetuwe, dat jonker Francois van Haeften, die als kerkmeester ter plaatse bij de kerkrekening over 1645 een bedrag van fl. 250,- had ontvangen voor herstel van een kerkmuur, zich hierin tot dusver nalatig had betoond. Frans stichtte wel in de kerk de Onze Lieve Vrouwe Vicarie. Het collatierecht daarvan was verbonden aan het bezit van “den Esch”. Frans was ook heemraad van Nederbetuwe.
Zijn echtgenote was Sibilla Suermondt. Het echtpaar lijftochtte elkaar in 1653 aan hun bezittingen in Hien en Dodewaard. In het verpondingscohier (belasting) van Hien uit 1650 waren Frans en Sibilla van:

 “Sijn Edeles huys ende hoffstat, boomgaart, 2 morgen met de lange boomgaart”.
Toen Frans het huis van zijn broer Otto kocht, luidde de omschrijving 4 morgen, huis en hofstad. Pas in 1660 werd het bezit v an Frans en Sibilla in Hien voor het eerst “den Esch” genoemd. Frans overleed vóór oktober 1670, nalatende vrouw en vijf kinderen. Naar verluidt hertrouwde Sibilla met Johan van Haeften, die de zoon was van Arnt van Haeften, heer van Geerenstein en Drumpt en de broer van Everke van Haeften, die aan de basis stond van de Duitse tak van de familie. Dat zou mogelijk een verklaring kunnen zijn, waarom het onderstaande portret van Otto Paul van Haeften, hoewel tegenwoordig te zien in Kasteel Ophemert, nog steeds eigendom is van de Duitse tak van de familie.

Otto Paul van Haeften

Otto Paul van Haeften

Van de kinderen van Frans en Sibilla was tweede zoon Otto Paul (geb. 1631) het duidelijkst over zijn afkomst. Deze luitenant in het Hollandse leger noemde zich “Otto Paul van Haeften tot den Esch”. Otto Paul trouwde op 12 januari 1667 in Ochten met Anna Maria Bodeck, wier ouders op het goed Teisterbant in Avezaath leefde en die met attestatie in 1660 geregistreerd stonden als lidmaten van de hervormde kerk van Kerk- en Kapel-Avezaath.
De oudere broer van Otto Paul was Marten van Haeften, die in 1627 in de Domkerk van Utrecht werd gedoopt. Ook Marten koos voor een militaire carrière. Hij was in 1659 vaandrig en in 1760 kapitein in het leger van Prins Maurits. In 1650 is hij in Zutphen getrouwd met Mechteld Scheffer (Schiffort) en in 1670 werd hij vermeld als eigenaar van “den Esch”. Nog geen vijf jaar later overleed Marten kinderloos.
Bij akkoord van oktober 1670 ging “den Esch” over aan Johan Goris, een neef van echtgenote Mechteld. Deze sloot in 1676 met de weduwe en de kinderen van Frans van Haeften een compromis om een einde te maken aan een geschil over “den Esch”. Bepaald werd, dat Johan Goris “den Esch” zou overdragen aan Marten Coolwagen met de verplichting Sibilla Suermondt en haar dochters Sibilla en Margaretha van Haeften te onderhouden. Jonker Marten Coolwagen, heer van Essenburgh in Hierden, was een maand eerder getrouwd met dochter Sibilla van Haeften. Johan Goris zegde ook toe de schulden van Marten van Haeften en diens vrouw over te nemen.

Ingang van den Esch anno 2013

Ingang van den Esch anno 2013

Verder nam Johan Goris nog een paar verplichtingen op zich. Hij zou aan Otto Paul van Haeften een geborduurde draagband en een gouden signet (zegelstempel) van diens overleden broer Marten overdragen. Zus Margaretha kreeg het kleine horloge en broer Casper de sjerp van Marten.
Toen Marten Coolwagen niet aan zijn verplichtingen voldeed, spande Johan Goris in 1686 een proces tegen hem aan. Het Hof stelde Johan Goris op 13 februari 1686 in het gelijk en verleende hem het recht van executie. Maar in 1693 deed Johan Goris alle rechten en het bezit van “den Esch” over aan Margaretha van Haeften, met uitzondering van het verwin dat de erfgenamen van Marten Coolwagen daarop hadden. Daarvoor stelde Johan Goris twee obligaties à resp. 1417 en 500 gulden als borg ter handen van Gerard Schul, schepen van Tiel. Echter, in 1701 verkocht Margaretha van Haeften op haar beurt “den Esch” aan het echtpaar Alard Bernard Hackfort en Johanna Françoise Coolwagen, de dochter van Sibilla van Haeften en Marten Coolwagen. Het huwelijk tussen Sibilla van Haeften en Marten Coolwagen, werd op 12 november 1676 in Hien voltrokken. In de huwelijksakte werd Sibilla “tot den Esch” genoemd.

den Esch, anno 2013

den Esch, anno 2013

Voordat Sibilla van Haeften en Marten Coolwagen in het huwelijk konden treden, moesten de nodige moeilijkheden overwonnen worden. Sibilla moest haar vriend Marten sommeren de gedane huwelijksbelofte gestand te doen. Hoewel zij reeds een dochter hadden, was het nog niet tot een huwelijk gekomen. Tijdens de procesgang wist Sibilla brieven van Marten te overleggen, waarin hij haar “lieve nicht en bedgenote” noemde. Voldoende bewijs om Marten te dwingen tot de huwelijksvoltrekking.
Toen hun dochter Johanna Françoise Coolwagen eigenaresse van “den Esch” werd en huwde met Alard Bernard Hackfort, was het huis “den Esch” definitief verdwenen uit het bezit van de familie Van Haeften.

Tiel, 2 november 2017

 

7 opmerkingen:

  1. Beste Paul Welling,
    Met belangstelling heb ik uw verhaal over de Van Haeftens uit Tuil gelezen, een adellijk geslacht van wie nazaten zich in de zestiende eeuw in Hien
    (Neder-Betuwe) hebben gevestigd. De verstrekte informatie is een welkome aanvulling op wat we tot nu toe van de Van Haeftens weten. En heel mooi dat er van de Hiense Otto Paul een geschilderd portret is getraceerd en dat dit schilderij hier is afgebeeld. Het verhaal maakt duidelijk dat de Van Haeftens ook in een kleine plaats als Hien een belangrijke rol hebben gespeeld. Helaas is het oorspronkelijke kasteeltje of versterkt huis van de Hiense Van Haeftens, nadat het is overgegaan op telgen van achtereenvolgens het geslacht Hackfort en Taats, in 1838 of 1839 gesloopt, maar de geschiedenis van de Van Haeftens, zoals in dit verhaal is beschreven, leeft voort in het nieuwe Den Esch dat in opdracht van toenmalig burgemeester Cornelis Taats in 1840 is herbouwd.
    Jan van Doesburg.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Goede middag, ook ik heb u verhaal met interesse gelezen. Dank u wel hiervoor. Ik heb een vraag aan u. Weet u misschien wat de relatie is tussen Marten Coolwegen en Johan en Aelt Coolwegen, die de Essenburgh hebben gebouwd? Met vriendelijke groet, Tanya Sandberg. E-mail: info@miniracers.nl

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Beste heer Welling,
    Met interesse uw stukken over de genealogie Van Haeften gelezen, helemaal de passages die ingaan op de relatie met de familie Coolwagen.
    In mijn onderzoek naar Landgoed De Essenburgh loop ik tegen Marten Coolwagen x Sybilla van Haeften aan, die neef en nicht blijken te zijn (of:verwant in de ..e graad). Martens moeder zou ook een Van Haeften zijn.
    In de collectie Van Rhemen (Gelders Archief) worden de ouders van Marten als volgt genoemd: Johan Coolwagen, heeft het huis tot Hierde getimmerd(correct) en Margriet ... van Haeften, dochter van ... van Haeften en Elisabeth Couper "een Engelschen juffrouw".
    Heeft u meer informatie beschikbaar over deze Van Haeften en de relatie met de Coolwagens?
    Graag zou ik e.e.a. via mail uitwisselen.
    Vriendelijke groet,
    Martijn Pijnenburg

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Geachte heer Welling,
    Met interesse heb ik uw artikel over de "van Haeften's in Hien" gelezen.
    Zelf ben ik bezig met de familie van Francina van Worckum gehuwd met Otto van Haeften.
    Merten Coolwagen noemt z'n vrouw Sibilla nicht en bedgenote. Merten Coolwagen heeft als grootmoeder Arnolda van Haeften van Putten. Nu vraag ik me af of Marten van Haeften Ottenszn. uit Hien ook niet een zoon zou kunnen zijn van Otto van Haeften uit Putten. In dat geval zijn Marten Coolwagen en Sibilla van Haeften achterneef en achternicht. Een nicht van Sibilla van Haeften (Allegonda) trouwde met Otto van Haeften van Putten, dus er zijn 2 familiebanden tussen de van Haeften's uit Hien en de van Haeften uit
    Putten. Heeft u interesse om hierover verdere gegevens uit te wisselen?
    Met vriendelijke groet,
    Wilbert van Workum

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Marten van Haeften uit Hien en Otto van Haeften van Putten en Puttenstein waren achterneven.
    Paul Wellinbg

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Geachte heer Wellling,
    De Van Haeftens hebben mijn interesse wegens bezit in Loo bij Duiven. Heeft u wellicht meer gegevens over het gezin van Margaretha van Loe, die huwde met Marten van Haeften. Was zij een dochter van Herman van Loo, van de Loowaard?
    Alvast dank voor uw reactie, met vriendelijke groet,
    F. Boekhorst

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Geachte F. Boekhorst,
    Hartelijke dank voor uw reacties op mijn Genealogisch blog en de vele gegevens die u mij stuurde. Zij vormen een aanvulling op mijn eigen gegevens. Als bij lage treft u mijn persoonskaart van Marten van Haeften aan. Daarop vindt u de nodige informatie over hemzelf en zijn gezin.
    Met vriendelijke groet.
    Paul Welling, Tiel

    BeantwoordenVerwijderen