Genealogisch blog 254

August de Domme

Soms heb ik een klein zetje nodig om op het idee te komen voor een volgend verhaal in mijn Genealogisch blog. Zo’n zetje kan een opmerking van iemand zijn of een reactie op één van mijn verhalen. Zo ook deze keer. Een reactie van iemand via  een e-mailtje bracht me op het idee voor dit verhaal over Isaac Simon Schuitenvoerder.  Met hem komen we weer terecht in de wereld van rondtrekkende artiesten uit de families Schuitenvoerder, Van Kinsbergen, Swaab, Blanes en Wery, die van het ene circus naar het andere gingen of van de ene kermis naar de andere. Ik schreef al eerder over hen.

Affiche August de Domme

Isaac Simon Schuitenvoerder werd op 22 oktober 1846 in Brussel geboren. Zijn ouders waren de circusartiesten Simon Isaac Schuitenvoerder 1825-1908)  en Elisabeth van Heeks (1824-1906). Al op 7-jarige leeftijd trad Isaac Simon op als acrobaat in het circus van zijn vader. Op 12-jarige leeftijd begon hij als kunstrijder op paarden. Hij was nog maar achttien jaar oud, toen hij trouwde met Theresia Blanes, die op 25 april 1831 in ’s Gravenhage was geboren. Theresia kwam, als dochter van Moses Joseph Blanes, directeur van een paardenspel, en de danseres Elisabeth Hermanus Kinsbergen, ook uit een circusfamilie. Twee jaar na zijn huwelijk ging Isaac Simon, onder de naam Jacques Schuitenvoerder als paardenkunstenaar werken voor het Duitse circus Corty & Althoff.

Het duurde daarna niet lang of circusdirecteur Oscar Carré (1845-1911), die in Amsterdam het Koninklijk Theater Carré liet bouwen, ontdekte de artistieke kwaliteiten van Jacques Schuitenvoerder (de artiestennaam van Isaac Simon), aanvankelijk als paardenkunstenaar en niet veel later met zijn komische act “August de Domme”.

Jacques Schuitenvoerder als August de Domme

Oscar Carré en Jacques Schuitenvoerder waren beiden gek van paarden. In dressuur was Oscar fenomenaal, terwijl Jacques de paarden meer en meer gebruikte in zijn komische act. Hij behield zijn kunsten niet alleen voor zichzelf. Tal van andere artiesten leidde hij op in de dressuur.  Hij leerde ook andere dieren kunstjes vertonen, zoals apen en ezels.

De beide vrienden hadden groot respect voor elkaar. Met zijn act  “August de Domme” werd Jacques een beroemde clown, waarvoor hij weliswaar hard moest werken. Met circus Carré trok Jacques door heel Europa. Hij maakte furore als dronken Zeeuwse boer op een paard. Jacques was in Nederland de eerste August de Domme, mogelijk zelfs wereldwijd, al zijn er die dat bestrijden en beweren, dat hij de tweede was. August de Domme, de zgn. “zwijgclown”, was specialist in het vallen (en daarna weer opstaan). Hoe hij ook viel, August de Domme kwam altijd als een kat weer op zijn pootjes terecht. Het publiek, onder wie een keer in Wenen de keizer van Oostenrijk, bulderde van het lachen. August de Domme moest vallen, en het liefst in water, dan schaterde het publiek, zoals te lezen viel in de Venloosche Courant van 5 november 1904. Hij maakte dolle capriolen door de lucht. Oscar Carré durfde het zelfs aan de bezoekers van zijn circus in Amsterdam een lachgarantie te bieden: honderduizend centen voor degene die weggaat zonder gelachen te hebben. Carré heeft nooit hoeven te betalen.

August de Domme met een onbekende kleine jongen

Maar in 1904 trad Jacques Schuitenvoerder al niet meer op als August de Domme of als paardenrijder. Op 22 mei 1891 botste de trein, waarmee Circus Carré door Europa reisde, bij Hannover op een andere trein. Dit tragische ongeluk kostte het leven aan Amalia Salamonsky, de echtgenote van Oscar Carré. Twee van hun kinderen en een medewerker van het circus raakten zo zwaar gewond, dat ze niet meer konden optreden.  Dit ongeluk traumatiseerde Jacques Schuitenvoerder zo zeer, dat het hem niet meer lukte op te treden als August de Domme. Toch probeerde hij nog wel. Met een vriend trad hij nog een keer op bij het gezelschap van Lorenzen. In 1906 probeerde hij het nog een keer met een Amerikaans gezelschap. Het mocht niet baten.  

Van Oscar Carré had Jacques een café/koffiehuis gekregen op de hoek van de Amstel en de Korte Amstelstraat vlakbij zijn geliefde Theater Carré. In die tijd, drie jaar na het fatale treinongeluk, zorgde Jacques en zijn vrouw Theresia voor hun kleindochter Jeanette Goudsmit (1892-1992), de dochter van hun dochter Elisabeth (geb. 1866) en haar man Oscar Goudsmit (geb. 1866). Elisabeth en Oscar waren als circusartiesten in die jaren weinig thuis. Ze lieten de dagelijkse zorg voor hun dochter over aan haar grootouders. Jeanette  trad in 1918 in het huwelijk met Antoine Swaab (1884-1967), een van de elf kinderen van de circusartiesten Aron Meijer Swaab en Joly Wery.

Jacques Schuitenvoerder met vrouw, dochter (midden) en kleindochter (voorgrond)

Jacques was echter niet in de wieg gelegd voor kroegbaas. Hij ging failliet en raakte aan de drank. Door het faillissement raakte hij ook zijn huis kwijt. Weer bood Oscar Carré uitkomst. Jacques en Theresia konden op de zolder van theater Carré gaan wonen, nadat ze eerst korte tijd in Haarlem hadden gewoond. Jacques kwam uiteindelijk terug bij het circus, niet meer als artiest, maar als kaartjescontroleur. Een bescheiden functie die hij tot zijn dood uitoefende.

Isaac Simon Schuitenvoerder, alias Jacques Schuitenvoerder, alias August de Domme overleed op 31 januari 1911, nadat hij in 1910 ziek geworden was en opgenomen werd in het Israëlitisch Ziekenhuis.. Op de Joodse begraafplaats Zeeburg vond Jacques zijn laatste rustplaats. Zijn kist lag bij de uitvaart vol met bloemstukken van oud-collega’s uit de circuswereld.

Tiel, 15 januari 2018