Genealogisch blog 257

#Metoen

Half december van het vorige jaar schreef ik, dat ik de smaak van het maken van de kwartierstaat van de familie Van Haeften goed te pakken had. Dat is nog steeds zo. Inmiddels heb ik weer ruim 1200 personen ingevoerd. Het gaat lekker, maar het einde is nog lang niet in zicht, sterker nog, dat zal ik waarschijnlijk nooit halen. Karel de Grote komt in de kwartierstaat onder meer voor met nummer 137.439.483.076 als vader van zijn in 802 geboren zoon Hugo. De moeder van Hugo was ene Regina. Het is onmogelijk om 137 miljard mensen op te zoeken.

De meeste tijd besteed ik aan het zoeken van personen in de Middeleeuwen, uit die tijd stamt nu eenmaal het gros van de adellijke voorouders van de familie van Haeften. Vroeger op school leerde ik, dat men in de Middeleeuwen heel anders met elkaar omging dan wij heden ten dage doen. Ik betwijfel echter of we werkelijk zo veel van onze geschiedenis hebben geleerd.

Hadden de edele lieden in de Middeleeuwen een conflict met elkaar, nagenoeg altijd over bezit van land en goederen, dan ging men elkaar te lijf met zwaard en hellebaard. Tal van veldslagen hebben er plaats gevonden. Men schroomde ook niet de ander een kopje kleiner te (laten) maken, zonder dat men ten strijde trok. Vaders lieten zoons uit de weg ruimen en omgekeerd. Broers namen het op tegen broers. De sterkste was de overwinnaar.

De veel bedreven huwelijkspolitiek had uitsluitend en alleen ten doel het bezit van een familie veilig te stellen of, beter nog, te vergroten. Wanneer een vrouw niet voldeed, omdat ze bijv. geen mannelijke nakomelingen voortbracht, dan scheidde de heer zonder pardon van haar. Soms kwam de Paus daarbij van pas, wanneer lagere kerkelijke overheden dwarslagen. Na betaling van de nodige sommen gelds keurde de Paus dan de scheiding goed. Maar een enkele keer lag was hij het met de plaatselijke geestelijkheid eens.

Vrouwen hadden in de Middeleeuwen überhaupt geen of weinig rechten, tenzij ze erfdochter waren. Dan waren ze een aantrekkelijke huwelijkspartner, omdat ze als bruidschat vaak niet onaanzienlijke bezittingen meenamen. Beschuldigingen, zoals die tegenwoordig bij #metoo binnenkomen, pasten niet in de Middeleeuwen. Maar dat wil niet zeggen, dat ze niet op hun plaats geweest zouden zijn. De heren wisten van wanten zoals hierna zal blijken.

Eleonora van Engeland en Alfons VIII van Castilië

Eleonora van Engeland (1162-1214) was de dochter van de Engelse koning Hendrik II en diens vrouw Eleonora van Aquitanië. De kleine Eleonora was nog maar acht jaar oud (sic!), toen ze in 1170 in het (gedongen??) huwelijk trad met de Spaanse koning Alfons VIII van Castilië (1155-1214). Door het huwelijk werden de Pyreneeën een veilige grens tussen Castilië en Frankrijk. Bovendien kreeg Eleonora het gebied Cascogne mee als bruidschat.

Uiteraard kon Eleonora de eerste jaren geen kinderen krijgen, ze was zelf nog een kind. Ze was nog maar achttien jaar oud, toen ze haar eerste kind baarde, een dochter, die de naam Berenguela kreeg en die later trouwde met koning Alfons IX van Léon. Eleonora zette daarna nog elf kinderen op de wereld. Allemaal prinsen en prinsessen, behalve uiteraard de jongste, die werd abdis van de door haar vader gestichte Abdij van Las Huelgas in Burgos.

Haar naamgenote, Eleonora van Engeland die leefde van 1318 tot 1355, trof een vergelijkbaar lot. Deze Eleonora was het derde kind en de oudste dochter van koning Edward II van Engeland. Ze was nog maar zes jaar oud (sic!), toen haar vader de onderhandelingen begon om haar uit te huwelijken aan Alfons XI van Castilië, terwijl haar broertje dan tegelijkertijd zou trouwen met een Castiliaanse prinses. 

Eleonora van Engeland (1318-1355)

De onderhandelingen tussen Engeland en Castilië mislukten en werden stop gezet. Onderhandelingen met andere koningshuizen volgden, maar ook die mislukten. Voor Eleonora was geen huwelijkskandidaat van koninklijke bloede weggelegd. Maar graaf Reinoud II van Gelre had een oogje op haar laten vallen. Hij was via de broer van Eleonora met haar in contact gekomen. Reinoud was weduwnaar met vier nog onvolwassen dochters. Op 24 oktober 1331 gaf Eleonora haar jawoord aan Reinoud in Nijmegen. Ze trouwde ver onder haar stand en kreeg niets eens een bruidschat mee, waarop Reinoud mogelijk wel had gehoopt om zijn vele schulden te voldoen. Reinoud en Eleonora kregen twee zonen.

Hoewel ze aanvankelijk een goed huwelijk hadden, verstootte Reinoud zijn Eleonora, omdat hovelingen hem verteld hadden, dat Eleonora melaats zou zijn. Tijdens een vergadering met zijn vertrouwelingen liet Eleonora Reinoud zien, dat ze niet aan lepra leed. Het redde haar huwelijk niet. Toen Reinoud op 12 oktober 1343 plotseling overleed, nam Eleonora de voogdij over haar kinderen op zich en werd ze, tot haar dood, regentes van Gelre.

Een andere aanklaagster bij #metoen zou Ermesinde II van Namen en Luxemburg (1186-1247) kunnen zijn. Zijn was net twee jaar oud (sic, sic!), toen ze al met graaf Hendrik II van Champagne was verloofd. Natuurlijk waren de mensen in de Middeleeuwen eerder volwassen dan tegenwoordig. Maar twee jaar?? Ermesinde verbleef enkele jaren in Frankrijk, voordat haar vader haar terugriep uit politieke overwegingen. Het zou niet tot een huwelijk komen met Hendrik II van Champagne.

Graftombe van Ermesinde II

Nog maar elf jaar oud trouwde Ermesinde met graaf Theobald I van Bar, met wie haar vader haar vijf jaar eerder had verloofd. Haar achterneef Filips van Henegouwen vond, dat zij als vrouw geen recht had op bezittingen en maakte aanspraak op het markgraafschap Namen. Haar man echter streed dapper om haar bezittingen te verdedigen. De strijd werd beslecht met het verdrag van Dinant, waarbij Filips het markgraafschap Namen kreeg. Voor Ermesinde bleef genoeg over. Uit het huwelijk met Theobald, die op 13 februari 1214 overleed, kwamen vier kinderen voort, een zoon en drie dochters.

Ermensinde II verleent stadsrechten aan Echternach

Als 27-jarige weduwe hertrouwde Ermesinde in mei 1214 met hertog Walram III van Limburg (1175-1226), waardoor haar zoon het graafschap Aarlen zou erven. Ermesinde verleende stadsrechten aan Echternach (1236), Luxemburg (1244) en Aarlen. Ermesinde en Walram kregen drie kinderen, twee zonen en een dochter. Ermesinde werd begraven in de abdij van Clairefontaine.

Tiel, 26 januari 2018