Genealogisch blog 268

Putten en Puttenstein

Enkele dagen geleden kwam ik er achter, dat ik in mijn Genealogisch blog nog helemaal geen aandacht besteed heb aan de Puttense tak van het geslacht Van Haeften, terwijl ik aan vrijwel alle andere takken van de familie wel aandacht besteed heb. Dat gaat dus nu veranderen door een verhaal over Otto van Haeften, die het begin vormde van de Puttense tak. Otto kwam in het bezit van zijn eigendommen op de noordwest Veluwe door zijn huwelijk in 1504 met Margriet de Vos van Steenwijck. Margriet, geboren rond 1475, was erfdochter van Frans de Vos van Steenwijck en Gosewina van Varick en zij erfde van haar ouders dan ook de goederen Steenwijck, Putten en Puttenstein (nabij Elburg), waarmee zij officieel in resp. 1524 en 1526 werd beleend. Margriet erfde in 1525 ook nog het borchleen Vollenhove van haar vader. Ze was ook nog eigenaresse van het Kasteel Schouwenburg in Elburg, dat ze zeven jaar na de dood van Otto in 1537 verkocht aan Aert van Arlet.

Landhuis Old Putten bij Elburg

Kasteel Puttenstein werd in 1375 door die van Kampen verwoest en met de grond gelijk gemaakt. Eigenaar Herberen van Putten trok zich daarna terug op Kasteel Old Putten, maar ook dit kasteel werd in 1482 in een strijd met die van Elburg verwoest. Op dezelfde plek werd later het landhuis Old Putten gebouwd, dat door een huwelijk in handen kwam van het geslacht De Vos van Steenwijck. Van Spaen schreef over het Huis te Putten het volgende:

“Het Huis te Putten bezat het hoogste regtsgebied en een groot aantal Leenmannen, Dienstmannen en eigene luiden In latere dagen werden de grenzen der Heerlijkheid dus beschrijvingen: noordwaards aan den Broeckerdijck, westwaards aan de Beek, zuidwaards aan de vrijheid van Elburg en oostwaards aan ’t Oustendorp. De Heeren voerden oorlog en hunne verschillen met de steden Campen, Hattem en Elburg die vooral in 1375 en 1482 tot verregaande dadelijkheden uitbarsteden zijn uit de geschiedenissen bekend. Zij dragen alle kenteekens van Bannerheeren, te weten zij bezaten leenmanschap en dienstmanschap en niet dan na 1363 waren zij, in hoedanigheid van Heeren van Putten, Leenmannen van Gelderland. Het schijnt dat hun aanzien, nadat hun slot in 1482 door Campen, Hattem en Elburg was veroverd en geslegt, zeer verminderde. Hertog Carel zal het zijne vervolgens daartoe bijgebragt hebben en sedert is Putten niet meer als eene Heerlijkheid beschouwd, zijnde alleen een gewoon heerenhuis in het ambt van Doornspijk met eene groote leenkamer voorzien.”

In de eerste jaren van zijn huwelijk had Otto echter nog veel te veel in de Betuwe te doen om te kunnen genieten van zijn nieuw verworven bezittingen op[ de Veluwe. In 1511 stelde de Hertog van Gelre Otto aan als bewaarder van het Hoge Huis in Beesd, dat tot dan toe eigendom was geweest van de elkaar steeds maar bestrijden leden van de familie Pieck, waaruit zijn moeder Wilhelmina (1454-1539) afkomstig was. Door het Hoge Huis te veroveren maakte Hertog Karel een einde aan die twisten en benoemde Otto tot drossaard van Beesd. In 1516 meende Otto een gooi te kunnen doen naar het ambtmanschap van Beesd en Rhenoy. Tevergeefs, Hertog Karel erkende zijn rechten daarop niet.

Het Hoge Huis van Beesd

In 1517 trokken de Oostfriezen moordend en brandschattend rond in o.a. Asperen. Otto vreesde, dat zij ook het Hoge Huis wilden innemen en stak het in brand om dat te voorkomen. Door de brand was het Hoge Huis echter niet zodanig verwoest, dat er niets meer van over was. Otto herstelde de schade aan het huis en ook de grachten en wallen. Zo lang zijn moeder leefde, bewoonde hij het Hoge Huis. Wat er daarna van het Hoge Huis is terecht gekomen is onduidelijk. Toch heeft Otto’s zoon Willem, na het overlijden van zijn vader in 1549, nog geprobeerd het Hoge Huis in zijn bezit te krijgen. Vergeefs

In 1530 vond er een deling plaats van de nalatenschap van hun vader Nicolaes van Haeften (1450-1490) tussen Otto en zijn broer Arnt. Broer Arnt kreeg de vaderlijke bezittingen in Tuil, terwijl Otto de hofstad Rodenburch en de tienden, die behoorden bij de hofstad Den Essche (de Nessche, de Nes) in Rhenoy, verkreeg. Een jaar later kon Otto zijn bezittingen in en rond Beesd weer flink uitbreiden. Hij werd in dat jaar tevens officieel beleend met het Hoge Huis, afkomstig van zijn moeder.

In de tussentijd vroeg Hertog Carel aan Otto voor hem handelend op te treden, toen het onrustig was op de noordwest Veluwe. Carel stuurde in 1524 Otto met de nodige knechten naar Elburg. In 1530 claimde Otto eigenaar te zijn een hoeve Voshove  met bijbehorende landerijen, die het nonnenconvent in Elburg in bezit had. Otto liet weten zich eigenaar van de Voshove te beschouwen, tenzij het convent daar bezwaar tegen aantekende.

Catharina Convent Elburg (afbeelding: Gelders Archief)

Otto, die ook wel “de Wijze” werd genoemd, en Margriet kregen acht kinderen, al zijn niet alle bronnen het daarover eens. Dochter Theodora werd kloosterlinge in Wijk bij Duurstede en dochter Ottoe trad in in het Catharina Convent van Elburg. Zij zorgde voor de nodige beroering door een kind te krijgen van een priester. Haar jongste broer Willem deed in 1562 een dringend beroep op het Catharina Convent haar weer in het klooster op te nemen, of anders in een ander klooster van dezelfde orde op te nemen, om groter schandaal te vermijden.

Otto en Wilhelmina kregen nog twee dochters: Walrave, die trouwde met Reinier van den Clooster, en Wilhelmina, die in het huwelijk trad met Cornelis van Wijhe. Over hun twee zoons Aart en Jan is niet veel te vertellen. Aart trouwde met Anna Pieck en sommige bronnen beschouwen hem als een broer van zijn vader. Jan was lid van de ridderschap van Nijmegen en schepen in Tuil. Oudste zoon Wolf hield zich vooral bezig met het familiebezit. Voor fl. 7225 kocht hij alle bezittingen van zijn neef Willem van Haeften, onder meer “Den Esch” in Tuil, niet te verwarren met huizen met dezelfde naam in Rhenoy (zie boven) en in Hien. Wolf trad in het huwelijk met Margriet Meuters. Toen jongste zoon Willem in 1554 van zijn moeder Putten en Puttenstein erfde en daarmee werd beleend, was de Puttense tak van de familie Van Haeften definitief een feit, totdat in 1683 Willem Wolter van Haeften overleed als laatste heer van Putten en Puttenstein uit het geslacht Van Haeften en Putten en Puttenstein na meer dan 100 jaar overgingen naar de familie Van Lennep.

Otto van Haeften overleed in 1537, waarna Margriet de Vos van Steenwijck hertrouwde met Johan van Beesd van Rhenoy. Haar zakelijke belangen liet ze vanaf 1551behartigen door Johan Knoppert.  Het huwelijk tussen Margriet en Johan duurde tot uiterlijk 1554, toen Margriet overleed.

Toen dichteres Margriet van Haeften in 1790 de vierjarige Anthonie Zier de Vos van Steenwijck adopteerde, was er weer een relatie tussen de families Van Haeften en De Vos van Steenwijck.

Tiel, 11 maart 2018