Genealogisch blog 416

Tien engeltjes

Ze zeggen wel eens, dat kinderen die op zo’n jonge leeftijd sterven, dat ze geen enkel kwaad hebben kunnen doen, direct als engeltjes naar de hemel gaan. Ik heb al eerder melding gemaakt van het feit, dat op het einde van de 19^e en in het begin van de 20^ste eeuw binnen de familie Welling veel kinderen op jonge leeftijd zijn overleden. Hun ouders behoorden in het algemeen tot de arbeidersklasse, die aangewezen was op goedkope huurwoningen in de mindere wijken van de Nederlandse steden. In dergelijke buurten was het met de hygiëne thuis over het algemeen slecht gesteld. Als gevolg daarvan werden veel kinderen het slachtoffer van besmettelijke ziekten met de dood als gevolg. Ook met de hygiëne in het kraambed was het meestal niet best, waardoor de pas-geborenen vaak al met een grote achterstand aan het leven moesten beginnen. Voor velen was die achterstand te groot.

Slechte hygiënische omstandigheden

In het gezin van Hendrik Welling en Maria Johanna Daniels heeft de kindersterfte destijds wel ongenadig hard toegeslagen.

Hendrik, die in Amersfoort werd geboren op 26 januari 1871, was het zevende van de acht kinderen van Arnoldus Welling (1823-1901) en Maria Johanna van Rossem (1828-1911). Toen Arnoldus de geboorte van Hendrik ging aangeven, deed hij dat in het bijzijn van oom Anthonie Welling (1813-1872) en Gijbertus van den Hoek, die in 1823 ter wereld kwam. Kwam Hendrik uit een vrij groot gezin, hijzelf en zijn broers en zussen hadden nog grotere gezinnen. Het grootste aantal kinderen had de broer van Hendrik, Gijsbertus Antonius (1858-1909), verwekt bij zijn vrouw Alberta Berendina Rizaar (1858-1934), maar liefst zestien. Voorbehoedsmiddelen waren er destijds niet, en waren ze er al, dan verbood de katholieke kerk het gebruik daarvan ten strengste. Kinderen waren een geschenk van God. Het was niet aan de mens in te grijpen in Gods werken, al waren al die grote gezinnen gedoemd in armoede te leven. Jaarlijks kwam de pastoor langs om te informeren of een volgend kind al op komst was. Zo niet, dan maande hij de echtgenoot aan voor gezinsuitbreiding te zorgen.

De uitvaartdiensten voor overleden, kleine kinderen waren niet getooid in de traditionele rouwkleuren paars en zwart, zoals hij het overlijden van een volwassen persoon. Nee, bij overleden, kleine kinderen vond een dienst plaats in het wit, de kleur van engeltjes.

Ondertrouw Welling x Daniels

In tegenstelling tot jonge mensen uit de andere tak van de familie Welling trok Hendrik vanuit Amersfoort niet naar Amsterdam maar naar Rotterdam, toen hij moest gaan werken. Hij zal zich aanvankelijk als arbeider in de haven verhuurd hebben. In Rotterdam leerde hij Maria Johanna Daniels kennen, die op 12 april 1875 in Nijmegen was geboren. Het paar gaf elkaar op 25 mei 1898 het ja-woord, nadat ze drie weken eerder in ondertrouw waren gegaan. Toen Hendrik en Maria Johanna in het huwelijk traden, was Maria Johanna al in de zevende maand van haar eerste zwangerschap. Op 21 juli 1898 kwamen hun dochters Ida Johanna en Maria Johanna, een tweeling, ter wereld. Er moesten nu meer monden gevuld worden, voor Hendrik het sein om naar ander en meer vast werk uit te kijken. Op 5 september 1898 trad hij als los arbeider in dienst van de HIJSM,meestal een baan voor het leven. Zijn verdiensten waren toen fl. 1,30 per dag. 

Logboek van Hendrik Welling bij HIJSM

Hendrik was koud bij het spoor aan het werk, toen de meisjes op resp. 30 en 24 september 1898 overleden. Ze waren pas twee maanden oud. Maria Johanna raakte al spoedig weer zwanger. Op 26 januari 1900 zag hun derde dochter het eerste levenslicht, die werd vernoemd naar haar moeder. Dochter Maria Johanna bereikte een volwassen leeftijd. Iets meer dan een jaar later diende het volgende kind zich al aan, zoon Franciscus Stephanus van 15 januari 1901. Hendrik was inmiddels wisselwachter geworden en verdiende fl. 1,45 – fl. 1,50 per dag.

In de zomer van 1901 verhuisde het gezin naar Nijmegen. Blijkbaar wilde moeder Maria Johanna terug naar haar geboortestad. Het kan ook zo geweest zijn, dat de HIJSM Hendrik naar Nijmegen overplaatste. Die overplaatsing betekende wel een achteruitgang in de bezoldiging van Hendrik, hiji ging in Nijmegen fl. 0,20 per dag minder verdienen dan in Rotterdam. Het duurde vijf jaar voordat zijn loon weer op hetzelfde peil was als in Rotterdam. Het laatste, bekende adres van Hendrik, Maria Johanna en hun gezin in Nijmegen was de Jan Luykenstraat nr. 9 in het Willemskwartier.

Op 28 maart 1902 kwam de tweede zoon van Hendrik en Maria Johanna ter wereld. Ze noemden hem Arnoldus, naar zijn grootvader van vaderszijde. De kleine Arnoldus ging al dezelfde dag als een engeltje hemelen. Iets meer dan een week later stierf ook oudste zoon Franciscus Stephanus op 1-jarige leeftijd.

De volgende twee kinderen, dochter Ida Johanna van februari 1904 en zoon Hendrik van 1905, overleden resp. na 3 maanden en een jaar. Op 28 september 1906 werd dochter Clara Hendrika geboren. Zij bereikte wel de volwassen leeftijd, trouwde en schonk het leven aan een dochter. Van 1906 tot 1908 werkte Hendrik als besteller bij het spoor. Wat hij daarna voor werk heeft gedaan is niet bekend.

De volgende kinderen van Hendrik en Maria Johanna, t.w. dochter Ida Johanna en de zoons Hendrik van 1909 en 1910, werden niet ouder dan 10 maanden. Het twaalfde kind van Hendrik Welling en Maria Johanna Daniels was zoon Franciscus Stephanus van 10 januari 1912. Hij kwam in Hees ter wereld. Franciscus Stephanus trof niet het verschrikkelijke lot, dat zo vroeg een einde maakte aan de levens van veel van zijn broertjes en zusjes. Hij stichtte zelf een gezin en werd grootvader. Hij overleed op 81-jarige leeftijd in 1993 in Nijmegen. Ook het dertiende en laatste kind van Hendrik en Maria Johanna haalde de twee jaar niet. Zoon Gijsbert overleed in Nijmegen op 27 mei 1920.

De laatste 27 jaar van hun leven samen zullen Hendrik en Maria Johanna in betrekkelijke rust hebben doorgebracht in Nijmegen. Op 13 juni 1947 kwam er een einde aan het leven van Maria Johanna Daniels, zij was toen 72 jaar oud. Zij werd begraven op het kerkhof aan de Groenestraat in Nijmegen op 18 juni 1947. Echtgenoot Hendrik Welling overleed een half jaar later op 7 januari 1948 op de leeftijd van 76 jaar.

Tiel, 9 januari 2020