Genealogisch blog 313

Straatreiniger

In Genealogisch blog 297 heb ik laten zien, dat Theodora van Immerseel van Lyre en Philiberta van Immerseel van Lyre gemeenschappelijke voorouders hadden zonder dat zelf te weten. Gemeenschappelijke voorouders kwamen en komen binnen families vaker voor. Ik denk, dat elke genealoog daarvan wel voorbeelden kent.

In de stamboom van de familie Swaab zitten een paar mooie voorbeelden van gemeenschappelijke voorouders, zoals in het geval van Salomon Levie Swaab (1869-1943) en diens echtgenote Sara Swaab (1870-1943), terwijl de ouders van Salomon Levie, nl. Ruben Swaab (1836->1891) en Clara Swaab (geb. 1836), geen enkele verwantschap met elkaar hadden, althans voor zover ik heb kunnen nagaan. Dat er tussen de genoemde twee families Swaab geen verwantschap kon worden aangetoond, staaft de veronderstelling, dat in vroeger eeuwen niet één gezin uit het gebied Schwaben in Beieren naar onze contreien getrokken is, maar dat dat een grote groep geweest moet zijn, die bestond uit meerdere families. Deze Joodse mensen uit Schwaben namen in hun nieuwe woonplaats, meestal Amsterdam, als achternaam “Swaab” aan om daarmee aan te geven waar ze vandaan kwamen. De naam “Swaab” was niet voorbehouden aan een familie. Er bestaan bovendien vele schrijfwijzen van de naam. Hier geldt: een andere schrijfwijze betekent niet perse een andere familie. Binnen een familie komen diverse schrijfwijzen voor.

Veel migranten uit Schwaben waren echte vluchtelingen. Het antisemitisme bloeide enkele eeuwen geleden welig in Europa. Amsterdam was voor Joden een veilige stad. Natuurlijk kwamen er ook zgn. economische vluchtelingen naar Mokum. Mensen die op zoek waren naar een beter leven in Mokum dan in Schwaben. Of dat gelukt is? De leefomstandigheden in de Amsterdamse wijken, waar deze mensen Swaab gingen wonen, waren niet best. Beter zelfs: ronduit slecht. Beter werk dan van alles en nog wat uitventen was er ook niet.

Salomon Levie Swaab, (foto Joods Monument)

De verwantschap tussen Salomon Levie Swaab en zijn vrouw Sara Swaab was vrij eenvoudig. Zij waren achterneef en –nicht van elkaar. Zij hadden dezelfde overgrootouders, nl. Barend Simon Swaab en Judic Mozes de Hond, die beiden in 1756 geboren waren. Barend en Judic kregen zes kinderen. Het vierde kind, zoon Meijer Barend (1798-1842), was de grootvader van Sara. Hun vijfde kind, zoon Samuel Barend (1805-1858) was de grootvader van Salomon Levie.

Wanneer we de hiervoor genoemde namen nog eens nader bekijken, dan valt er nog wat op. De tweede naam van een persoon, ongeacht of het een man of een vrouw is, bestaat in de Joodse genealogie altijd uit de voornaam van de vader. Soms was de tweede voornaam van iemand de voornaam van zijn of haar grootvader en de derde van overgrootvader. Op die manier werd in het Nieuwe Testament de afkomst van Jezus Christus beschreven.

Sara Swaab, (foto: Joodsmonument)

Salomon Levie Swaab was als jongeman vrijgesteld van militaire dienst vanwege lichamelijke gebreken. Hij trouwde op 4 november 1891 in Amsterdam met de toen 21-jarige Sara. In hun huwelijks akte staat vermeld, dat Salomon Levie straatreiniger (straatveger) was en de stevig gebouwde Sara dienstbode. De getuigen bij hun huwelijk waren Nathan en Simon Swaab, beiden ooms van Salomon Levie, en Salomon Springer en Barend Reimen. De huwelijksakte vermeldt, dat alle getuigen werklieden waren uit Amsterdam. De moeder van Salomon Levie en de ouders van Sara konden de huwelijksakte niet ondertekenen, omdat ze niet konden schrijven. De beroepen van de echtelieden en de getuigen en het feit, dat Salomon’s moeder en de ouders van Sara de huwelijksakte niet konden ondertekenen, zegt veel over de sociale klasse waaruit Salomon Levie en Sara voortkwamen.

Nieuwe Kerkstraat nr. 7, (foto: Beeldbank Gemeentelijk Archief Amsterdam)

Sara was de dochter van Ruben Swaab (geb. 1840) en Vrouwtje Wurms, van wie mij verder niets bekend is. Toen Ruben en Vrouwtje in 1873 met elkaar trouwden, erkenden ze Sara als hun dochter. In 1941 woonden Salomon Levie en Sara in de Nieuwe Kerkstraat op nr. 7 op twee hoog.

Salomon Levie en Sara zetten 11 kinderen op deze wereld. Oudste dochter Clara van 1892 werd slechts vijf jaar oud. Het volgende kind was dochter Vrouwtje van 29 maart 1893. Na haar huwelijk in 1916 met de Zeeuw Karel Johan Hendrik (Karel) Wasch kwam ze in Leerdam terecht. Na de oorlog heeft Karel zich ervoor ingezet, dat zijn vier overlevende schoonzusters een uitkering kregen. Vrouwtje is op 7 februari 1967 in Leerdam overleden. Haar echtgenoot en haar zoon waren haar al voorgegaan.

 

Ruben Salomon Swaab en Betje van Ploeg (foto: Joodsmonument)

Het derde kind van Salomon Levie en Sara was zoon Ruben Salomon, die op 27 maar 1895 werd geboren. Toen hij 21 jaar oud was, trad Ruben in het huwelijk met de 23-jarige Betje van Ploeg. Het stel kreeg twee kinderen, die de oorlog overleefden. Ruben en Betje woonden meer dan 17 jaar in de Willaertstraat in Amsterdam. Zij werden wel slachtoffers van de Holocaust.

Na Ruben Salomon kwam dochter Clara, die op 27 november 1897 geboren werd. Nadat haar eerste man, Mozes Wegloop, bij wie ze twee kinderen had, in Auschwitz omgekomen was, hertrouwde Clara in 1950 met toneelknecht Isaac Bannet. Clara stierf in Hilversum op18 augustus 1974.

Jonas was de volgende zoon van Salomon Levie en Sara. Toen hij in 1918 overleed, was hij 18 jaar oud. Het volgende kind was zoon Sally van 5 december 1901. Hij werkte aanvankelijk als slager, maar trad al gauw in dienst bij de PTT als besteller. In 1923 trouwde Sally met Sara Meljado. Het paar kreeg dochter Selina. In 1939 overleed Sara en in 1940 hertrouwde Sally. Sally en dochter Selina overleefden de gaskamers van Auschwitz niet. Mede in nagedachtenis aan Sally is op Singel 250 (het voorm. hoofdpostkantoor) in Amsterdam het PTT-monument voor de omgekomenen van de gaskamers en de vermisten opgericht.

Het PTT-monumnet

Mozes Swaab kwam op 12 januari 1904 ter wereld. Hij verdiende de kost als kleermaker en taxichauffeur. In 1926 trouwde hij met Jans Bouwman uit Rotterdam, die niet van Joodse komaf was. Zij kregen drie kinderen. Mozes kwam in 1943 om in Auschwitz, terwijl Jans en hun kinderen de oorlog overleefden.

De volgende zoon van Salomon Levie en Sara, Barend van 1906, huwde in 1924 de toen 18-jarige Sara Swaab, de dochter van Samuel Swaab en Betje van Gelderen. Ook bij dit stel is er geen sprake van verwantschap, alhoewel ze dezelfde achternaam hadden. Beiden gingen met het 9^e transport van Westerbork naar Sobibor.

Lingerienaaister Wilhelmina Hendrika Margaretha was het negende kind van Salomon Levie en Sara. Zij werd op 5 mei 1909 geboren in Amsterdam. Zij trouwde in 1927 met Albert Marten Piel uit Meppel, ze had bij hem twee zonen. Het stel scheidde in 1933. Albert Marten vond een nieuwe vrouw en Wilhelmina een nieuwe man, t.w. Joseph Wijnschenk, die echter vlak voor het einde van de oorlog omkwam ergens in Oost Europa. Wilhelmina, die de oorlog overleefde, is niet meer hertrouwd en overleed in 1980.

Na Wilhelmina kwam in 1911 Rebecca Mietje ter wereld. In 1933 trad zij in het huwelijk met de in 1904 in Antwerpen geboren Barend Boot. Het paar kreeg in 1935 een zoon, Israël. Het hele gezin werd vanuit Westerbork op het 5^e transport naar Sobibor gezet.

Jane Swaab (foto: Joodsmonument)

De 11^e en jongste telg uit het gezin van Salomon Levie en Sara was dochter Jane, die op 22 maart 1914 werd geboren. Jane trouwde in 1938 met Hermanus Henricus Jacob (Herman) Vega, een gescheiden man met twee kinderen. In 1940 schonk Jane het leven aan dochter Anna. In 1943 heeft Jane een tijd in Westerbork gevangen gezeten. Het Joods Historisch Museum bewaart een arbeidskaart op haar naam. Zij en Herman hebben op het einde van de oorlog er alles aan gedaan om voor hun dochter Anne en Niet-Joodverklaring te krijgen. Met succes. Herman en Jane vierden hun 12½-jarig huwelijksfeest in 1951. Herman overleed in 1965. Wanneer Jane overleden is, weet ik niet.

Salomon Levie Swaab en Sara Swaab kwamen beiden om in Auschwitz.

Tiel, 22 augustus 2018