Genealogisch blog 311

Voskuijlen

Dat ik altijd erg gek geweest ben op Moeder Bosman, de moeder van mijn moeder, heb ik nooit onder stoelen of banken geschoven. In februari 2017 wijdde ik Genealogisch blog 155 aan haar. Ze was niet alleen de liefste oma voor mij, maar ook de liefste moeder in de jaren, dat ik als student bij haar in huis woonde. In de vele gesprekken, die ik toen met haar voerde, vertelde ze vaak over vroeger. Hoe ze als boerenmeid, na de lagere school, werkte in Stoutenburg en Achterveld. Dat was een hard bestaan, want de boeren bij wie ze werkte waren bepaaldelijk niet de beste werkgevers, maar toch, ze had er veel geleerd over het leven op een boerderij of het managen van een gezin. Ze schaamde zich er helemaal niet voor, dat ze van zo’n eenvoudige komaf was. Ze was er trots op, net zo trots als ze was op de varkensbeet aan de bovenkant van haar rechter bil, die ze tijdens haar werk had opgelopen. Ze liet me de littekens een keer zien.

Oma en opa Bosman

Moeder Bosman sprak ook vaak met veel genegenheid over haar ouderlijk huis. Haar ouders, Albert Janssen (1851-1900) en Hendrika Voskuijlen (1854-1917) waren eenvoudige boerenmensen, die hard moesten werken om, met tien kinderen, de eindjes aan elkaar te knopen. In de tijd, dat ik bij mijn oma woonde, waren alleen nog haar broer Jan en haar zus Bertha in leven. De anderen waren al overleden. Veel herinner ik me niet meer van de verhalen van oma. Ik had destijds nog weinig interesse in familiegeschiedenis. Wel is altijd de achternaam van haar moeder bij mij blijven hangen: Voskuijlen. Die naam sprak me des te meer aan, omdat ik toen op de Hogere Tuinbouw School in Utrecht een docent had, die Voskuil heette, een docent die veel indruk bij mij maakte door de wijze waarop hij de lesstof overdroeg.

Het spreekt voor zich, dat ik bij mijn genealogische zoektochten ook heb trachten te achterhalen waar mijn overgrootmoeder vandaan kwam. Ik kwam uiteindelijk terecht bij de buurtschap Voskuijlen, gelegen in het midden van de driehoek Leusden, Woudenberg en Scherpenzeel. In vroeger tijden werd die naam als “Voscuijl” geschreven.

Buurtschap Voskuijlen

De Utrechtse buurtschap Voskuijlen moet niet verward worden met de Noord-Veluwse buurtschap Voskuil. In de 18^e eeuw lagen in de Utrechtse buurtschap twaalf boerderijen: Groot, Midden en Klein Romselaar, Kouwenhoverkampen, de Halve Hoef, ’t Erf, Jan Cranenhoef, Cotenberg, ’t Plaatsje, Groot, Klein en Oud Voskuilen en Het Nattegat. Tegenwoordig staan op Voskuilen 45 huizen. De familie van de moeder van mijn oma is zonder twijfel afkomstig van een van de drie boerderijen met Voskuilen in de naam. Het werd in de 18^e eeuw gebruikelijk om mensen niet langer aan te duiden met hun patroniem, maar met een achternaam, die afgeleid was van de boerderij waar men woonde of werkte. In het geval van mijn overgrootmoeder: Voskuijlen. Deze mensen waren allemaal katholiek.

Boerderij Groot Romselaar 1923, Coll. H. Woudenberg

Aan het einde van de 19^e eeuw is op Voskuilen het landgoed Voskuilen ontstaan, dat beroemd was vanwege de bijzondere drijfjachten die er plaats vonden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft Voskuilen het zwaar te verduren gehad. Met name op het einde van de oorlog is er zwaar gevochten, omdat Voskuilen onderdeel uitmaakte van de Grebbelinie of, zoals de Duitsers, de stelling toen noemden “Pantherstellung” of “Valleistelling”. Deze stelling moest de oprukkende geallieerden tegenhouden.

Landgoed Voskuijlen

Zoals al enigszins aangegeven kwamen en komen er van de achternaam verschillende schrijfwijzen voor, al naar gelang hoe de pastoor of de gemeenteambtenaar de achternaam schreef. Want velen uit de familie Voskuijlen konden in die tijd zelf niet schrijven, zo blijkt uit verschillende akten. Al spoedig was er voor de vele kinderen op Voskuijlen geen emplooi meer, daarom zochten ze hun heil in de dorpen in de omgeving, zoals Leusden, Woudenberg en Stoutenburg, maar natuurlijk ook in de stad Amersfoort. Ik hanteer zo consequent mogelijk de schrijfwijze “Voskuijlen” voor zowel de buurtschap als de familie.

Mijn overgrootmoeder Hendrika Voskuijlen werd op 5 oktober 1854 in Leusden geboren. Toen ze 28 jaar oud was trouwde ze in Barneveld met de 32-jarige Aalbert Janssen. Hendrika overleed op 13 oktober 1917 in Stoutenburg. Ze was toen 63 jaar oud.

De ouders van Hendrika Voskuijlen waren Jan, die op 17 mei 1821 in Scherpenzeel geboren werd, en Adriana (Jannetje) van der Hoven. Adriana kwam in 1826 in Nijkerk ter wereld. Het paar trouwde in Amersfoort op23 november 1853.

De ouders van Jan Voskuijlen waren Peter van 1777 en Hendrika van Walderveen, die in 1797 in Hoogland geboren werd als dochter van Jan Theunisse van Walderveen en Petronella van Hamersveld. De naam “Peter” kwam in alle takken van de familie Voskuijlen toen zeer veel voor. Peter, van beroep (al dan niet zelfstandig) landbouwer,  overleed op11 januari 1849 in Scherpenzeel en Hendrika op 24 juni 1865, eveneens in Scherpenzeel.

Vader en moeder van Peter Voskuijlen waren Cornelis Janszen Voskuijlen en Gerritje Brouwer, die op 15 juni 1756 in Hamersveld met elkaar waren getrouwd. Wanneer Cornelis geboren is heb ik nog niet kunnen vinden, wel weet ik, dat hij op 16 januari 1790 in Leusden werd begraven. Gerritje was een dochter van Tijs de Bruin en Cornelia. Zij overleed op 30 oktober 1814 in Woudenberg. Cornelis Janszen was de eerste die met de achternaam Voskuijlen werd aangeduid, omdat 

“hij gewerkt of gewoond heeft in een van de 12 boerderijen in de buurtschap “Voscuil”, gelegen tussen Leusden en Woudenberg.”

Uit het patroniem van Cornelis valt makkelijk op te maken, dat zijn vader Jan geheten moet hebben. Wie die Jan was heb ik nog niet kunnen achterhalen. De gevonden genealogieën van de familie Voskuijlen beginnen allemaal met Cornelis Janszen Voskuijlen. Ook wiewaswie.nl bracht (nog) geen uitkomst. Omdat er zo weinig te vinden was over de familie Voskuijlen, veronderstel ik, dat de familieleden in loondienst werkten op boerderijen op Voskuijlen. Waren ze zelfstandige boeren geweest, dat waren er meer documenten, bijv. notariële akten, te vinden geweest.

Tiel, 13 augustus 2018