Genealogisch blog 310

De mannen van Wilhelmina van Haeften

Als dochter van Walraven van Haeften, de 9^e Heer van Haaften uit de familie, en Gerarda van Hoenselaer, was Wilhelmina van Haeften gewend aan welstand en macht. Als volwassen vrouw zette ze dat voort. Sterker nog: er was haar veel aan gelegen haar welstand en macht verder uit te breiden. Haar beide huwelijke getuigden daarvan.

Wilhelmina werd op 2 juli 1533 geboren, ze was het oudste kind van haar vader en diens tweede vrouw. Ze zal ongetwijfeld in Haaften op Goudenstein geboren zijn, al is dat niet helemaal zeker. Haar jonge jaren zal ze doorgebracht hebben onder de bescherming van het ouderlijk huis. Ze was acht jaar oud, toen haar vader overleed. Haar oudere stiefzuster Walburg en haar latere man Jasper van Wijhe, haar stiefbroer Johan, de 10^e Heer van Haaften, en haar moeder zullen de jonge dame onder hun hoede genomen hebben. Toen Wilhelmina 27 jaar oud was, trad ze in 1560 in het huwelijk met de 15 jaar oudere Nicolaas (Claes) van Assendelft. 

Wapen van Gerrit van Assendelft

Voordat hij met Wilhelmina trouwde had Claes al een hele geschiedenis achter de rug. Vader  Gerrit van Assendelft (1487-1558) vond, dat Claes priester moest worden om zo te voorkomen, dat hij zou meedelen in zijn nalatenschap. Die had Gerrit voorbestemd voor zijn lievelingsneef Otto van Assendelft. De verhouding tussen vader Gerrit en zoon Claes zijn nooit goed geweest. Claes en diens erfgenamen hebben vele tientallen jaren processen moeten voeren om zijn nalatenschap te krijgen. Ik heb daarover uitvoerig bericht in Genealogisch blog 200 van 11 juli 2017.

Toen hij in Orléans rechten studeerde had vader Gerrit een verhouding met de herbergierdochter Catharina de Chausseur (1490-1541). Nadat hij haar had bezwangerd, werd hij, naar verluidt, in 1507 gedwongen het haar te trouwen.

Na zijn studie keerde Gerrit alleen terug naar Holland, waar zijn familie pertinent weigerde zijn huwelijk met Catharina, die van veel lagere komaf was, te erkennen. Catharina en de kleine Nicolaas kwamen Gerrit spoedig achterna, maar die wilde niets met ze te maken hebben. Daarop begon Catharina een proces tegen haar man, waarin zij de helft van zijn bezittingen opeiste. Op 11 april 1532 kwam het tot een vergelijk. Catharina kreeg de woning aan de Haagse Nieuwstraat, waar zij met Nicolaas, gescheiden van haar echtgenoot, woonde, in eigendom en een jaarlijkse toelage van fl. 600,-. Een jaar na haar overlijden zou een gelijke som uitbetaald worden aan haar erfgenamen. Bovendien nam vader Gerrit de kosten voor het levensonderhoud van Claes voor zijn rekening. Als tegenprestatie moest Catharina afzien van alle aanspraken op de goederen van Gerrit.

Gevangenpoort, 's Gravenhage

Catharina voorzag verder in haar levensonderhoud als koopvrouw. Naar alle waarschijnlijkheid heeft zij haar netwerk gebruikt voor valsemunterij. In 1540 liep ze tegen de lamp en werd gevangen gezet op de Gevangenpoort in ’s Gravenhage. Het Hof van Holland veroordeelde haar daarop tot de brandstapel. Door tussenkomst van Maria van Hongarije (1505-1558) werd haar straf omgezet in onthoofding. Haar kompaan in de misdaad, huiskapelaan Mathurin Alys, werd eveneens onthoofd en het huispersoneel verbannen.

De misdadige activiteiten van zijn echtgenote zouden voor vader Gerrit mede aanleiding zijn geweest om Nicolaas te verplichten priester te worden. Daarmee kon de familietrots gered worden. Hoewel het Nicolaas lukte de volledige nalatenschap van zijn vader in handen te krijgen, kwam die na zijn dood toch in handen van de familie van Assendelft, daar Nicolaas geen wettige kinderen had, maar alleen vier bastaarden.

Nicolaas overleed in 1570 in Aken bij het badderen. De familie van Assendelft verbood Wilhelmina van Haeften in 1578  nog langer in Kasteel Assumburg in Heemskerk te blijven wonen. Het jaar daarvoor was ze hertrouwd met Walraven III van Brederode (geb. 1547 in Santpoort), de 14^e Heer van Brederode en Heer van Vianen, Ameide, Noordeloos en Cloetinge. Wilhelmina kocht toen kasteel Nijevelt in De Meern met alle daarbij behorende goederen uit de failliete boedel van Steven van Rossum en liet het kasteel grondig verbouwen.

Hendrik Frederik Stuart

De Graaf van Leicester stelde Walraven in 1586 aan als lid van de Raad van State namens de Ridderschap van Holland. Vrijwel direct kwam Walraven in conflict met de Graaf van Leicester over de oprichting van de Kamer van Geldmiddelen en de aanstelling van Jacob Reingoudt tot thesaurier-generaal, omdat die geen lid was van de Raad van State. In 1594 was Walraven delegatieleider van een grote groep edelen, die in Schotland de doop bijwoonden van Hendrik Frederik (1594-1612), de oudste zoon van Koning Jacobus VI (1566-1625). Walraven was diens peter. Toen Hendrik Frederik in 1603 Koning van Engeland werd, stak Walraven de Noordzee weer over, nu in gezelschap van Prins Fredrik Hendrik en Johan van Oldenbarnevelt, om de nieuwe koning voor de Republiek te winnen.

Walraven III van Brederode

In 1606 gaven Walraven en Wilhelmina blijk van hun goede wil jegens de familie van Wilhelmina’s eerste man. Ze droegen de eigendom van de vicari op het St. Jorisaltaar in de Grote Kerk in ‘s Gravenhage over aan de familie van Assendelft. Een jaar later overleed Wilhelmina, en in januari 1608 is zij begraven in Vianen. In hetzelfde jaar was Walraven alweer betrokken bij de onderhandelingen over het Twaalfjarig Bestand, dat in 1609 van kracht werd. Het jaar daarop zonden de Staten Generaal Walraven met Cornelis van der Myle en Jakob van Maldere op een diplomatieke missie naar Frankrijk.

Walraven stierf in 1614 zonder kinderen na te laten. Toch dichtten Sloet en Van Veen Walraven en Wilhelmina een dochter toe, Helena genaamd. Zij zou van haar moeder land en een hofstad in Ammerzoden geërfd hebben. Maar of dat echt zo is….?

Tiel, 9 augustus 2018