Genealogisch blog 351

Bijzondere huwelijken

Wolff van Haeften was een van de acht kinderen van Otto van Haeften (ca. 1475-1537) en Margriet de Vos van Steenwijck (ca. 1475->1554). In sommige geschriften heette Wolff Wolfgang en in andere Wolfert. Hoe het ook zij, Wolff vormde met zijn broers en zussen de tweede generatie van de tak Putten en Puttenstein in de familie Van Haeften. Ik schreef over deze tak van de familie Van Haeften in Genealogisch blog 268 van 11 maart 2018.

Wolff trad in het huwelijk met Margriet Meuters. Dat is ook het enige wat we over die twee weten dankzij Sloet en Van Veen. Wolff en Margriet kregen vijf kinderen, een zoon en vier dochters. Ook van Sloet en Van Veen weten we, dat enige zoon Cracht op 1 januari 1577 alle bezittingen van zijn vader erfde. Daaruit kan de conclusie getrokken worden, dat Wolff voor die genoemde datum moet zijn overleden. De grote stamboom van de familie Van Haeften, die vroeger in Haus Erprath in  Xanten heeft gehangen geeft aan, dat hij in het Sticht (Overijssel en Drenthe) gestorven is.

Cracht van Haeften (detail)

De stamboom uit Erprath vertelt ons ook, dat Cracht drie zussen had: Anna, Elisabeth en Alijd of Adelheid. J.M. Lion liet ons in zijn genealogie van de familie Van Haeften uit 1889 weten, dat Cracht nog een zus gehad moet hebben, die Cecilia heette. Of dat in werkelijkheid ook zo was weten we niet.

Met de zussen Anna, Elisabeth en Alijd was wat bijzonders aan de hand. Dat zat ‘m in de eerste plaats in het feit, dat de zussen alle drie verliefd werden op een van de broers Van Hornum genaamd Schram. De broers Hornum genaamd Schram waren zonen van Willem van Hornum genaamd Schram (1519-1573) en Bela van Essen (ca. 1530->1573). De familie Van Hornum genaamd Schram bestond uit landjonkers uit Opper-Gelre of het Overkwartier van Gelre.

Opper Gelre

De oudste zoon van Willem en Bela heette Paul, die in 1557 werd geboren. Paul was luitenant in het leger van Prins Maurits van Oranje. Hij deed dienst in en rond de stad Groningen. Paul trad in het huwelijk met genoemde Elisabeth van Haeften, die in 1561 werd geboren. Elisabeth en Paul kregen drie, waarschijnlijk zelfs vier kinderen. In 1614 echter, kwam Elisabeth te overlijden. Paul hertrouwde enige tijd later in Groningen met Dorothea de Mepsche. Paul overleed in 1630. Na zijn dood hertrouwde Dorothea de Mepsche in Groningen in 1638 met kapitein Harmen Ovingh.

Willem van Hornum genaamd Schram was de tweede zoon van Willem en Bela. Willem werd in 1559 geboren. Ook hij koos voor een militaire carrière. De Tachtigjarige Oorlog was in volle gang. Willem  werd luitenant van Adolf van Nieuwenaar, de stadhouder van Utrecht, Overijssel, Gelre en Zutphen, die ook tussen 1545 en 1589 graaf van Moers was.

In 1590 was Willem van Hornum genaamd Schram opgeklommen tot kapitein en werd hij commandant van Zwartsluis. Door de opstandelingen tegen de Spaanse koning was Zwartsluis in 1580 tot een fortresse omgebouwd om zo de wateren en wegen rond de stad onder controle te houden. De stad kreeg tevens een permanente militaire bezetting. De schans, die onderdeel van de fortresse uitmaakte, was niet alleen van belang voor de verdediging van de stad maar ook voor de aanvoer van turf, destijds de belangrijkste brandstof. Het was de taak van Willem van Hornum genaamd Schram Zwartsluis tegen de Spanjaarden te verdedigen en zijn eigen manschappen in bedwang te houden, want die hielden nog al huis tegen de plaatselijke bevolking. Het optreden van Willem tegen zijn eigen manschappen leidde tot muiterij, waarvan de bevolking van Zwartsluis veel te lijden had.

Zwartsluis

Willem van Hornum genaamd Schram trad in het huwelijk met Anna van Haeften, over wie verder niets bekend is. Het is evenmin bekend of Willem en Anna kinderen hebben gekregen.

De jongste van de gebroeders Van Hornum genaamd Schram was Herman Paul, die in 1561 werd geboren. Herman trouwde met Alijd van Haeften, de zus van Anna en Elisabeth. Van Herman weten we, dat hij in 1601 voogd was over Vijth Hendrik van Haeften, de zoon van zijn zwager Cracht. Daaruit blijkt, dat Cracht voor 1601 moet zijn overleden. Herman van Hornum genaamd Schram werd in dat jaar door het Hof gedwongen zijn neef te laten belenen met de goederen in Tuil, Ammerzoden en Wordragen, die de 19-jarige Vijth Hendrik van zijn vader had geërfd. Omdat Vijth Hendrik in 1601 nog onmondig was, namen Herman van Hornum genaamd Schram en diens vrouw Alijd het beheer van de goederen in Tuil, Ammerzoden en Wordragen, als voogd van Vijth Hendrik, op zich. Nu stemde Herman wel in met de eis van het Hof om Vijth Hendrik te laten belenen, maar hij wilde daarbij niet afzien van de rechten, die zijn vrouw had op het beheer van de goederen. Kortom: het beheer van de goederen van haar neef leverde Alijd heel wat geld.

In november 1603 is Vijth Hendrik formeel volwassen en op 21 november van dat jaar vernieuwde hij zijn leeneed. In het jaar daarop droeg Vijth Hendrik de hele nalatenschap van zijn vader over aan Herman van Amstel, met aftrek van fl. 2400,00 die hij voor zichzelf hield. Voor deze overdracht moest Vijth Hendrik 360 gulden overdrachtsbelasting betalen. Dat liet hij Herman van Amstel doen, die vervolgens die kosten mocht aftrekken van de koopsom.

Het zinde Alijd blijkbaar niet, dat de erfenis van haar broer in handen van Herman van Amstel was gekomen, want op 12 juni 1605 kocht zij alles terug voor het bedrag van fl. 937,00. Zij droeg die goederen direct over aan haar zwager Paul van Hornum genaamd Schram. Kennelijk was Paul van mening, dat deze goederen in Tuil, Ammerzoden en Wordragen in de familie Van Haeften moesten blijven, want hij verkocht alles weer door aan Wilhelmina van Haeften, de echtgenote van Walraven III van Brederode, een verre tante van Vijth Hendrik, die uit was op zo veel mogelijk grondbezit.

Herman van Hornum genaamd Schram overleed in 1637, hij was toen 76 jaar oud. Het is niet bekend wanneer Alijd van Haeften is overleden, evenmin of Herman en Alijd kinderen hebben gekregen.

Bijzonder aan de zussen Elisabeth, Anna en Alijd van Haeften is, dat ze tegelijk op dezelfde dag in het huwelijk traden met de broers Paul, Willem en Herman van Hornum genaamd Schram. De drie huwelijken vonden plaats in Arnhem. Helaas is de datum waarop de huwelijken ingezegend werden, niet bekend. Dat zal ergens tussen 1580 en 1590 geweest moeten zijn. Een zoon van Paul van Hornum genaamd Schram en van Elisabeth van Haeften, met de naam Martinus, werd in 1590 geboren. Hij was geen buitenechtelijk kind, dus zijn ouders waren voor 1590 getrouwd.

Tiel, 3 maart 2019