Genealogisch blog 359

Een vroom man

Het katholieke geloof speelde in het gezin van Anthoni van Haeften een zeer belangrijke rol, ondanks het feit, dat de reformatie al in volle gang was. Anthoni (ook wel Anton genoemd) werd op 29 oktober 1557 in Utrecht geboren als zoon van de koopman Johan Ottensz. van Haeften (1524-1583) en Anna Dirksdr. van den Berch (1520-1597). Bij zijn doop waren de getuigen grootvader Otto Jansz. Van Haeften (1474-1558), die tevens zijn peetvader was, zijn grootmoeder van vaderszijde Elisabeth van Zuylen (1481-1567) en de zus van zijn vader Hendrica van Haeften (1518-1571). Net als zijn vader en grootvader werd Anthoni zijdelakenkoper.

Toen hij 21 jaar oud was, trouwde Anthoni met Jannetje van Mynden, een bastaarddochter van Joost van Amstel van Mynden en Elisabeth van Erp. De inzegening van het huwelijk vond plaats in de Buurkerk op 8 september 1579. Bijzonder is, dat de huwelijksplechtigheid ’s morgens tussen 06.00 en 07.00 uur voltrokken werd door Cornelis van der Gun, de dikke pastoor en deken in de kapel van St. Bregitte in de Buurkerk. Dit had te maken met het feit, dat er in de Buurkerk al Geuzenpreken werden gehouden. Het bruidspaar wilde heel duidelijk niet met die anders denkenden in aanraking komen. Sterker nog, ze veranderden van parochiekerk, dat werd nu de Pieterskerk.

Buurkerk in Utrecht

Het huwelijk van Anthoni en Jannetje werd gezegend met twee kinderen. Het gezin woonde aan de Donkere Gaard, waar Anthoni zijn hele leven bleef wonen. Zoon Joost ging godgeleerdheid studeren en sloot zijn studie af als licentiaat (doctorandus, zouden we tegenwoordig zeggen). Joost overleed in 1634.

Dochter Josina kwam op 20 juni 1580 om 05.15 uur ter wereld. Op 29-jarige leeftijd deed zij haar professie in het Blijdenberg Klooster in Mechelen in de Zuidelijke Nederlanden. Dat het gezin van Anthoni van Haeften meer kloosterlingen voortbracht vertelde ik al in Genealogisch blog 306 van 30 juli 2018 met de titel “Nonnen”. De bevalling van haar dochter moet voor moeder Jannetje heel zwaar geweest zijn, dat is op te maken uit het feit, dat zij in de morgen van 29 november 1580 nog in het kraambed overleed. De dag daarvoor hadden Anthoni en Jannetje nog hun testament laten opmaken:

"Anthonis van Haeften ende heeft Johanna van Mynden, zyn echte huysvrouwe, cranck te bedde leggende, ghelyftocht in alle zyne goederen, geene uytgezondert,tghene hy nae zyne doot boven zyne schulden, dootschult, testament ende uuytvaart, achter hem zall laeten, zoo hyer als elders buyten Utrecht gelegen. Dat gedaen zynde hebben myn heeren (zich) laeten vinden ter woenstede van Jan van Haeften, zydelakenvercoper, all wair d'voirs. Janne cranck te bedde lach ende (zy) heeft oock mede gelyftocht Anthonis van Haeften, heuren man, in alle heure goederen. Oeck mede zoe maeckten zy, comparanten, déen voir, dánder nae, oft (d.i. indien het) gebeurde, dat Joostgen van Haeften, haeren beyde onmundige dochter, quaeme te huwelycken, dat als dan dye langst levende van hen beyden deselve uuythylycken zell, zoe men een manierlycke dochter behoort te doen. Wesende tgunt voirss. beyde heur testament ende uuyterste wille".

In hun testament gingen Anthoni en Jannetje er nog vanuit, dat dochter Josina later in het huwelijk zou treden, zoals een “manierlycke” dochter behoorde te doen.

Jannetje werd begraven in de Buurkerk.

Nog geen 2½ jaar na het overlijden van Jannetje, op 14 januari 1583, hertrouwde Anthoni met de 20-jarige, reeds zwangere Anna Jacoba van der Meer. Anna was een dochter van Jacob van der Meer en Elisabeth van Sompeken. Anthoni en Anna kregen samen vijf kinderen. Hun eerste zoon, Jan, overleed op 29 mei 1583, terwijl hij nog geen dag oud was. Dochter Johanna van 4 maart 1585 deed in 1609 haar geloften in hetzelfde klooster in Mechelen als haar halfzus. Ook volgende dochter, Elisabeth, trad in in het klooster in Mechelen in 1609. Dochter Maria van 17 augustus 1587 trouwde met de Utrechtse advocaat Pieter Schade van Westrum. Het laatste kind van Anthoni en Anna was zoon Jacobus, die grote bekendheid verwierf als Dom. Benedictus Haeftenus, abt van de Benedictijner monniken in Aflichem in de Zuidelijke Nederlanden. Hij schreef acht boeken over het geloof.

Wapen van Anthoni van Haeften

Anthoni voerde hetzelfde wapen als zijn adellijke familieleden uit de Betuwe. Zelf was Anthoni niet van adel, omdat hij een nazaat was van Jan Ottosz. Van Haeften, die als kanunnik bij Henrica van Brakel drie bastaarden verwekte.

Anthoni werd genoemd in het Wapenboek (1407-1814) van het Utrechtse St. Bartholomeus Gasthuis. Aldus omschreven op folio 25 verso:

“Anthonis van Haeften, ingekomen anno 1594, huysmeester Alreheijligen anno 1605 ende anno 1614, B, noothulpmeester vanden eersten septembris 1616 tot den lesten augusti 1618”.

Zijn wapen, hierboven weergegeven, werd omschreven als:

“In keel drie palen van paalvair en in een schildhoofd van goud een barensteel van sabel; dekkleden: goud en sabel; een helmkroon van drie bladeren en twee parelpunten; twee gebogen paardenbenen van sabel met hoefijzers van goud”.

Naast zijn werk als zijdelakenkoper heeft Anthoni zich enorm ingezet voor de handhaving en uitvoering van alle aspecten van het katholieke geloof. In 1585 nam hij de functie op zich van huismeester van het Twaalf Apostelengasthuis in Utrecht. Twee jaar later werd hij kanunnik in het kapittel van de Oud Munsterkerk.

Oud Munsterkerk, tekening, Aernout van Buchel

Vanaf 1593 was Anthoni huismeester van het St. Sebastiaans of Heilich Cruysgasthuis In 1604 bepaalden hij en zijn echtgenote, dat na hun overlijden een schenking van f. 800 betaald moest worden aan het St. Sebastianusgasthuis. In de jaren 1622-1638 overlaadde hij het kapittel van St. Jan in Utrecht met vele kerkelijke sieraden. Kanunnik Gerard van der Steen stelde de volgende lijst samen:

“Dese navolghende speciën heb ick onlfangen van

Anton. van Haeften, op den 21. Mart. 1623,

waervan recepisse hem gegeven.

Eerst een out swart fluwelen casufel , met een geborduerde cruys van gout ende syde , seer fray, hetwelck ick heb overgelevert aen confrater Rynevelt, op den 29. Meert 1623, de welke het sal met root syde damast laten becleden; 't is een zeer costelyck geborduert cruys, nyt versleten, met opgaende tacken. Op het cruys achter is geborduert een cleyn cruys, waeraen hancht onsen Salicbmaker, aen d'eene syde onse Lieve Vrouwe , aen de andere Sint Jan Evangelista; onder die wtgestoken armen, zyde ende voeten vligen engelen geborduert, hebbende kelken in hater banden, daer zy bet heylich bloet ons Heren in versamelen.

Beneden het cruys, op de rugge, staet Sint Andries geborduert; besyden het cruys, op hetswart fluweel , staen die wapen van den deken Nykerken; voor op die borst staet oyck eengeborduert cruys, met opgaende takken; beneden het cruys staet S. Peter; op die rechterzyde der tacken des cruys staet het beelt van S. Jacob major; op die slinker zyde S. Margareta; beneden aen die voeten S. Catharine. Die casufel is met blaeu lyenwaet gevoedert.

Een blaeu fluwele läppe met gouden boort, onderom ende besyden geborduerde beeiden 7 en op die blaesbalck is Palmsondach geborduert.Item, een groen fluwele cappe, met gouden boord onderomme ende voorop, ende groenende roy frangen onderaen.

Noch een oude oranje fluwele cap, met een syde boort daeraen, ende voorop, wesende zeer versleten, met groene sye frangen.

Noch een oude roye fluwele cappe, met een boort onder ende voorop, met groen sye frangen onderaen.

Twe blaewe fluwele dalmatiken of dienrocken, met goude boorden onder ende aen die hals, ende van boven tot beneden dobbele geborduerde beeiden, met grauwe franjen aen diebesyden stucken.

Een goudelakense corporael does.

Een tameyte fluwele corporael does, met gout lint omgecoort.

Dry oude roye cammelotten läppen met een roy camelotte manipel.

Twee groene stoelen , seer siecht.

Een siechte oude swarte manipel”.

Het was, blijkens de beoordeling, niet allemaal even goed wat Anthoni aan het kapittel schonk. Daarnaast gaf Anthoni een kistje, dat hij had laten weghalen uit het Ceciliaklooster in Utrecht na een brand. In het kistje zaten relieken, die na de brand in het klooster in dit kistje bijeengebracht waren. In de periode voor de reformatie stond het kistje in het koor van de Janskerk. Helaas is niet duidelijk van wie relieken waren..

In die tijd heeft hij ook het levensverhaal van zijn overgrootvader, de al eerder genoemde Jan Ottosz. Van Haeften (1448-1526), opgeschreven. De in dat werk genoemde feiten zijn historisch gezien meestal niet juist, maar ze kwamen altijd wel overeen met de officiële leer van de katholieke kerk. Je zou het werkje een apologie van zijn overgrootvader kunnen noemen.

Anthoni heeft ook een familiekroniek achtergelaten, waarvan het origineel zich bevindt in het archief van de familie Schade van Westrum bij het Utrechts Archief. Een latere kopie van dit werkje is terecht gekomen in het archief dat Laurentia Clara Elisabeth van Haeften heeft nagelaten en dat zich momenteel in het Noord Hollands Archief in Haarlem bevindt. De familiekroniek omvat zes pagina’s.

Kopie van de familiekroniek door Anthoni van Haeften (detail)

Van 1616 tot 1618 was Anthoni superintendent van de Utrechtse Armennoodhulp. Hij had de taak de financiële middelen van de Armennoodhulp te beheren.

Op 28 augustus 1629 overleed Anna Jacoba van der Meer op de leeftijd van 66 jaar. Nog dezelfde dag is zij overluid in de Dom. Ze zal met de nodige pracht en praal begraven zijn.

Anthoni zelf is op 87-jarige leeftijd overleden op18 februari 1645 en werd ook dezelfde dag overluid in de Dom.

Dat het Anthoni tijdens zijn leven naar den vleze was gegaan werd eens te meer duidelijk, toen de kinderen van zijn dochter Maria uit hun erfdeel een hypotheek konden verstrekken aan neef Johan van Haeften tegen een rente van fl. 150 per jaar. Hun vader, Peter Schade van Westrum liet in 1646 daarover het volgende weten:

“Ik ondergeschreeven, als vader en voogd van mijne kinderen universeele erfgenamen wijle Antonnis van Haeften, haer lieder grootvader, en mij sterk makende voor dezelvige, bekenne mits dezen ontvangen te hebben  uyt handen van den E. H. Johan van Haeften als eijgenaer ende posseseur van 't Hypotheque de somma van hondert agt en dertig guld: 13 st aan geld en bij cortinge Elf gl: 5 st makende te zamen Hondert vijftig guldens in voldoeninge  van een jaar rente. Verscheenen den 9. Maart 1646. Des t'oirconden bij mij ondertekend op den 27. October 1646. Ik segge sesenveertich. get. Arnoudt Schade en Peter Schade”.

Graf van Anthoni van Haeften

Anthoni is begraven in de Domkerk. Hij werd bijgezet in het graf nr. 90 van het echtpaar Rudde. Als erfgenaam van Gertrude Rudde-Weerte had hij de steen op het graf van haar en haar man, Johannes, die overleden was op 29 maart 1558, laten plaatsen. Op de grafsteen werd ook het wapen van Anthoni aangebracht.

Tiel, 10 april 2019