Genealogisch blog 401

Verboden voor Joden

Je moet een hele trouwe en nauwkeurige lezer zijn van mijn Genealogische blog om ontdekt te hebben waarom Thijs Welling in 1942 door de Duitsers werd opgepakt en een half jaar gevangen heeft gezeten in het voormalige concentratiekamp Amersfoort.

Ik heb het levensverhaal van Thijs Welling verteld in Genealogisch blog 156 van 20 februari 2017. Ik veronderstelde toen, dat hij door de Duitsers was opgepakt, omdat hij vanaf de kansel tegen de bezetter van leer was getrokken. Een lezer van het Huygens Instituut heeft in een reactie de werkelijke reden genoemd.

Mijn veronderstelling dat Thijs in een preek kritiek had geleverd was, naar nu is duidelijk geworden, totaal niet waar. Thijs kwam in de ellende van Amersfoort terecht, omdat hij een daad van verzet heeft gepleegd tegen de bezetter.

Op 1 oktober j.l. attendeerde Michel van Gent, onderzoeker bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis in Amsterdam, mij op de werkelijke reden van de detentie in Kamp Amersfoort van Thijs Welling. Het Huygens Instituut is bezig een database op te zetten van alle voetbalverenigingen in Nederland. Van Gent vond het verhaal over Thijs Welling in het boek “75 jaar, Uit de geschiedenis van de Sint Jeroen Club, Noordwijk”. Het boek is in 1995 uitgegeven bij Uitgeverij All-In/Verhagen in Katwijk.

Kapelaan Thijs Welling

De werkelijke reden van zijjn arrestatie was, dat Thijs op 12 april 1942 ontdekte, dat bij de ingang van het sportpark van RK. voetbalclub SJC in Noordwijk een bord was bevestigd met de tekst “Voor Joden verboden”. Als geestelijk adviseur van de voetbalclub liet Thijs dit bord direct verwijderen. Het bord was geplaatst in opdracht van inspecteur van politie F.J. Wassenaar, die lid was van het zgn. “Rechts Front” en zich had laten inschrijven als sympathiserend lid van de NSB. Tijdens een onderhoud met Wassenaar weigerde Thijs pertinent het bord te laten terugplaatsen. In zijn rapport over het voorval noteerde Wassenaar, dat Thijs had verklaard:

“Daar het bij Bisschoppelijk schrijven niet toegestaan is, dat op katholieke gebouwen, sportvelden en dergelijke een zodanig bord wordt aangebracht, heb ik aan enige, mij onbekende personen last gegeven het bord onmiddellijk te verwijderen, waaraan door hen is voldaan.

Ik heb deze opdracht gegeven in volle overtuiging en in overeenstemming met mijn katholieke beginselen en principalen. Mocht het bord dan ook weer op het sportpark worden aangebracht, dan acht ik het mijn plicht dit onmiddellijk weer te laten verwijderen. Ik weiger daarom pertinent het bord, dat ik nog in mijn bezit heb, weer te laten aanbrengen.”

Saillant detail: Tijdens het opnemen van de verklaring van Thijs kwam naar voren, dat het bord aan de beheerder van het sportveld had moeten worden aangeboden voor plaatsing en niet buiten hem om had mogen worden aangebracht, zoals op het sportveld van SJC wel was gebeurd. Dit formele bezwaar had tot gevolg, dat de namen van degenen die het bord daadwerkelijk hadden weggenomen geheim bleven.

Kapelaan Thijs Welling werd op 30 april 1942 door de Sicherheitspolizei gearresteerd, zijn woning in de pastorie van Noordwijk werd uitvoerig doorzocht en hij werd voor een half jaar opgesloten in Concentratiekamp Amersfoort. Op de dag dat Thijs werd gearresteerd volgde ook nog een huiszoeking bij de secretaris van SCJ. De Duitsers namen niet alleen de complete administratie van SJC in beslag, maar ook de (geldelijke) bezittingen van de club. Daarvan is nooit iets teruggezien. Na verhoor van de beheerders van de velden van SJC werd de club ontbonden. De Duitsers namen de velden in beslag, waarvan een deel later geschikt werd gemaakt voor de teelt van aardappelen en groenten.

Dankzij zijn ijzersterke mentaliteit heeft de fysiek niet sterke Thijs de ontberingen in Kamp Amersfoort kunnen doorstaan. Na een half jaar keerde hij ongebroken terug in Noordwijk tot grote vreugde van zijn parochianen. Korte tijd later vernam Thijs, via een lek bij de SD, dat de Duitsers hem weer wilden arresteren. In overleg met zijn superieuren (pastoor, deken, bisschop) is hij toen ondergedoken, waarschijnlijk bij zijn ouders in Amsterdam.

Bord ter nagedachtenis aan Thijs Welling

Na de oorlog is aan het clubgebouw van SJC een plakette aangebracht ter nagedachtenis aan Thijs en zijn verzet tegen de Duitsers. Jammergenoeg staat Thijs op de plekette niet vermeld met de juiste initialen. Op de plakette staat M.J. Welling, terwijl dat eigenlijk M.L.M. Welling zou moeten zijn.

Tijdens de zitting van 15 juli 1947 van het Leids Tribunaal, ingesteld na de oorlog in het kader van de Bijzondere Rechtspleging, en waarvoor inspecteur van politie F.J. Wassenaar zich moest verantwoorden voor zijn optreden tijdens de oorlog, verklaarde Wassenaar, dat hij zich met afkeer bij het Rechts Front had aangesloten om te verhinderen, dat bij de Leidse politie NSB’ers in dienst zouden treden en dat hij absoluut niet betrokken was bij de arrestatie van kapelaan Welling. Volgens zijn raadsman moest Wassenaar vrijgesproken en volledig gerehabiliteerd worden, omdat hij zich met betrekking tot de NSB altijd in rookgordijnene had gehuld.

In een brief aan het Hoofdkwartier van de NSB van 21 juli 1941 liet Wassenaar weten zich alleen als symnpathisant te willen laten inschrijven, omdat hij van mening was, dat zijn bejaarde ouders het niet zouden kunnen verdragen, als hij volwaardiug lid werd van de NSB.

Verslag Leids Tribunaal, d.d. 16-07-1947 (detail)

Acht dagen later deed het Leids Tribunaal uitspraak. Daarin bepaalde het, dat de zaak tegen inspecteur van politie F.J. Wassenaar nader onderzocht diende te worden alvorens het Tribunaal tot een definitieve uitspraak kon komen. Meer onderzoek volgde.

Op 16 december 1947 veroordeelde het Leids Tribunaal inspecteur van politie F.J. Wassenaar tot een gevangenisstraf die overeenkwam met de tijd, dat hij al in voorarrest had gezeten, en een geldboete. Wassenaar was vanaf dat moment vrij man.

Tiel, 10 november 2019