Genealogisch blog 405

Schaakte Otto van H. een andere vrouw? . H.   

Toen Adelheid, de dochter van de Heer van Engelenburg, op weg was naar het klooster waar ze zou verblijven, omdat haar vader met de Heer van Frissestein op kruistocht was in het Heilige Land, zag Otto van Haeften, Heer van Wayenstein in Herwijnen, zijn kans schoon en overviel Adelheid en haar bedienden. Met veel geweld overmeesterde Otto Adelheid, nam haar bedienden gevangen en sloot die op in de kerkers van zijn kasteel Wayenstein. Eindelijk was Adelheid de zijne, zo dacht Otto.

Otto van Haeften was weliswaar getrouwd met Adelissa van Herwijnen, maar hij kon de schone Adelheid maar niet uit zijn gedachten zetten. Als jongeling was hij tot over zijn oren verliefd op haar geweest, maar Adelheid moest toen niets van zijn avances hebben, tot groot verdriet van Otto. Onder de hoede van haar vader, Johan van Herwijnen, woonde Adelheid op kasteel de Engelenburg in Herwijnen, waar Otto beslist niet welkom was.

Johan van Herwijnen was, evenals Dirk van Herwijnen, de Heer van Frissestein, een van de deelnemers aan de laatste kruistochten in de twaalfde en dertiende eeuw. Tijdens het Concilie van Clermont-Ferrand in 1095 had Paus Urbanus II de Westeuropese ridders opgeroepen ten strijde te trekken tegen de islamieten om de heilige plaatsen in Palestina veilig te stellen. Ook dienden de kruistochten om de handelswegen te herstellen naar het verre Oosten.

Paus Urbanus II roept de gelovigen op deel te nemen aan de kruistochten

Er vonden in totaal acht kruistochten plaats. Paus Urbanus II had aan de deelnemers van de kruistochten veel aflaten beloofd, vrijheid van belastingen en het opschorten van schulden. Wie van de deelnemers aan de kruistochten niet het leven liet in het Heilige Land, was vaak jaren van huis. Zo ook Johan van Herwijnen, die in die jaren geen toezicht kon houden op zijn mooie dochter Adelheid, toen de geschaakt werd door Otto van Haeften.

De schaking van Adelheid pakte, echter, voor Otto totaal verkeerd uit. Echtgenopte Adelissa was uiteraard des duivels over de ontrouw van Otto. Adelheid moest nog steeds niets van Otto hebben, net als vroeger, en weigerde zijn vrouw te worden. Weer liep Otto een blauwtje bij Adelheid.

Toen Johan van Herwijnen na jaren terugkwam op kasteel de Engelenburg en hoorde van wat zijn dochter was overkomen bracht hij onmiddellijk een groot leger op de been om Wayenstein aan te vallen en Adelheid te wreken. Otto probeerde het tij te keren door een uitval te doen en zijn tegenstanders te verslaan. Maar hij raakte daarbij zwaar gewond en werd gevangen genomen door de vader van Adelheid, die hem aan een scherp verhoor onderwierp. Johan van Herwijnen deinsde er niet voor terug Otto letterlijk het vuur na aan de schenen te leggen.

Kasteel Wayestein

Otto moest toen wel toegeven, dat Adelheid zichzelf van het leven had beroofd, omdat ze niet kon leven in de wetenschap, dat ze haar eer verloren had door de schaking door Otto. Daarop sloegen en trapten de soldaten van de Engelenburg Otto dood. Ze gooiden zijn dode lichaam in een van de weidevelden bij Wayenstein om als voedsel te dienen voor de wolven die nog nog in de Betuwe ronddwaalden. Het harnas van Otto en zijn helm spijkerden de soldaten vast aan de poort van de voorburcht van de Engelenburg.

In het rampjaar 1672 verwoestten de Fransen de vier kastelen in Herwijnen. Ook de Engelenburg bleef in deplorabele staat achter, rijp voor de sloop. Enige tijd later werd de het kasteel definitief afgebroken. De slopers vonden toen, zo gaat het verhaal verder, nog wel restanten van het harnas van Otto van Haeften en droegen die over aan de machtige Heer van Brakel aan de overzijde van de Waal.

Herwijnen met de vier kastelen

Tot zover het verhaal over de schaking van Adelheid van Engelenburg door Otto van Haeften van Wayestein. In Herwijnen stonden vier kastelen vlak bij elkaar: Wayestein, Frissestein, Engelenburg en Drakenburg. Herwijnen was indertijd de grensplaats tussen Gelre en Holland, waar tijdens de Hoekse en Kabeljauwse Twisten en vooral tijdens de Arkelse Oorlog (1401-1412) veel en vaak gevochten werd  tussen de Heren van Arkel, de Graaf van Holland, de Hertog van Gelre en de Bisschop van Utrecht. In de vier kastelen in Herwijnen woonden in het begin van de 15^e eeuw leden van de ridderfamilie Van Herwijnen, van wie Bruysten van Herwijnen misschien wel de belangrijkste en zeker de bekendste was.

Over de vele gevechten en de amoureuse avonturen van de kasteelheren vertelden rondtrekkende minstrelen en barden graag verhalen,waarvan de dorpsbewoners in de Tielerwaard smulden. Dat die verhalen niet berustten op historische feiten deed er destijds niet zo veel toe, het waren boeiende en spannende verhalen.

Dat het verhaal over de schaking van Adelheid een verzinsel is van een creatieve minstreel, blijkt uit een paar historische feiten: de naam Adelheid kwam in Herwijnen niet voor, wel de namen Adelissa en Aleida; de laatste kruistocht vond in 1270 plaats en niet in de twaalfde of dertiende eeuw.

Toch bevat het verhaal over de schaking van Adelheid wel een kleine kern van waarheid. Er zijn bronnen waaruit zou blijken, dat Otto van Haeften iets had met een andere vrouw, voordat hij in het huwelijk trad met Adelissa van Herwijnen. Dat zou dan een dochter van Reinier Dever uit Lisse geweest moeten zijn. Heette die soms Adelheid?? Ik heb zo mijn twijfels….

Tiel, 22 november 2019