Genealogisch blog 444

Vicarie van Beverweerd

In de (familie)geschiedenis van het geslacht Van Haeften is de naam Nicolaes voor jongens populair geweest in de 15^e eeuw en in de 17^e tot 19^e eeuw. Nicolaes de Craen van Haeften was de oudste nog levende zoon van Jacob de Craen van Haeften (1617-1666) en Margretha van Berck (1632-1689). Nicolaes werd geboren in Utrecht op 24 augustus 1653. De volgende dag ontving de kleine Nicolaes het doopsel in de Domkerk. Zijn ouders vernoemden Nicolaes naar zijn grootvader van moederszijde, t.w. Nicolaes Berck (1587-1652). Nicolaes noemde later zijn tweede zoon ook Nicolaes (1682-1724), al liet deze wel in zijn achternaam “De Craen” officieel achterwege.

Nicolaes ging rechten studeren aan de Universiteit van Harderwijk, waar hij op 23 december 1678 promoveerde. Hij was toen al vier jaar getrouwd met Geertruyd van Brockhorst. Hun burgerlijk huwelijk werd voltrokken op 24 mei 1674. De getuigen daarbij waren de beide moeders, Leonora van Noort en Margretha van Berck. De vader van Geertruyd, die in 1654 ter wereld kwam, was de kunstschilder Johan Gerritsz van Bronckhorst (1603-1661), over wie ik vertelde in Genealogisch blog 241 van 23 november 2017.

Huwelijk Nicolaes de Craen van Haeften x Geertruyd van  Bronckhorst

Het kerkelijk huwelijk tussen Nicolaes en Geertruyd vond plaats in de Domkerk op 8 juni 1674. Nicolaes werkte als advocaat bij het Hof van Utrecht. Op 24 mei 1674 diende het eerste kind van Nicolaes en Geertruyd zich aan, een dochter. Hun tweede dochter overleed op jonge leeftijd. Daarop volgden vier zonen, van wie de laatste, Leonard de Craen van Haeften, slechts 3 maanden oud werd.

Vanaf 1686 woonden Nicolaes, Geertruyd en hun gezin in Utrecht in de Minrebroederstraat op nummer 9, nadat zij eerst op het Domkerkhof hadden gewoond. Het huis in de Minrebroederstraat had de vader van Geertruyd, Johan Gerritsz van Bronckhorst, in 1642 in eigendom gekregen. Hij heeft er zelf minder dan tien jaar gewoond, want in 1652 stond hij geregistreerd als poorter van Amsterdam, terwijl het huis in Utrecht wel het eigendom bleef van hem en zijn vrouw Leonora van Noort. Johan Gerritsz Bronckhorst, die ook eigenaar was van de woning op het Domskerkhof, overleed in 1661. In 1669 liet Leonora van Noort, zijn weduwe, wonende aan het Domskerkhof, haar testament opmaken, waarin zij bepaalde, dat het huis in de Minrebroederstraat naar haar zoon Theodorus (Dirck) van Bronckhorst ging en haar dochter Geertruyd van Bronckhorst het huis op het Domskerkhof kreeg.

Een maand later, echter, veranderde Leonora van Noort haar testament en draaide ze de toewijzing van de beide huizen precies om. Zoon Dirk kreeg de woning op het Domskerkhof en Geertruyd en haar man mochten zich vanaf dat moment eigenaar van het huis aan de Minrebroederstraat noemen. Dat betekende echter niet, dat er direct verhuisd werd.

Minrebroederstraat in later tijden, foto Utrechts Archief

De verhuizing van Nicolaes de Craen van Haeften, Geertruyd van Brocnkhorst en hun gezin naar de Minrebroederstraat vond pas plaats na 1677. Volgens de doopinschrijving in dat jaar van hun dochter Leonora woonden ze toen nog op het Domskerkhof. In 1686 verkreeg Nicolaes van Hendrick Leendertsz van Charlois op de woning in de MInrebroederstraat een hypotheek van fl. 600,-. Blijkbaar was het toen niet echt duidelijk, dat Nicolaes en Geertruyd de eigenaren waren van het pand, want op 20 december 1686 verklaarde zwager Dirck van Bronckhorst bij notaris W. Pronckert te Utrecht, dat het huis in de Minrebroederstraat geheel het eigendom was van Nicolaas de Craen van Haeften. Twee jaar later volgde op de woning een hypotheek van fl. 1100,- van Martinus Van Voorst. Nicolaes verkocht het huis in de Minrebroederstraat met toestemming van zijn echtgenote op 27 mei 1691 aan Eduard van Voorst.

In juni 1689 namen Nicolaes en Geertruyd een hypotheek van fl. 800,- op het huis op het Domskerkhof van Hendrick Leendertsz van Charlois. Hieruit kunnen twee dingen opgemaakt worden. Dirck van Bronckhorst, de broer van Geertruyd, was inmiddels overleden en Geertruyd was ab intestato de enige erfgenaam van haar broer. Hun laatste levensjaren sleten Nicolaes en Geetruyd in een woning aan de Oudegracht bij het Vreeburg.

Naast zijn bezigheden als advocaat hield Nicolaes zich bezig met transacties en verhuur van onroerend goed veelal ten zuiden van de stad Utrecht, hij verstrekte deze en gene een lening, stond borg voor verschillende partijen en beheerde, veelal samen met zijn zus Jacoba, het vermogen van de familie. Om zijn zaken te financieren moest Nicolaes zelf ook wel eens geld lenen.

Kasteel Beverweerd

Kasteel Beverweerd werd in de 13^e eeuw gebouwd op een eilandje in de Kromme Rijn bij het dorp Werkhoven. De eerste bewoner was ridder Zweder van Zuylen. In 1620 was het eigendom van Prins Maurits. Zeven jaar later kwam het in handen van Lodewijk van Nassau, een bastaardzoon van Prins Maurits, waarna het ruim 150 jaar eigendom bleef van die tak van de familie van Nassau, die zich Van Nassau-La-Lecq noemde.

In kasteel Beverweerd, dat in 1536 erkend werd als ridderhofstad, bevond zich de zogenaamde “Grote Vicarie”, die verbonden was aan het altaar in de huiskapel van het kasteel. De eigenaar van de vicarie had het recht de priester (voor de reformatie) en de predikant (na de reformatie) te benoemen. Om het altaar en de priester of predikant te onderhouden, en er ook nog wat aan te verdienen, was de opbrengst van verschillende landerijen in Werkhoven, Bunnik en Driebergen bestemd. De eigenaar van de vicarie was niet per se de eigenaar van het kasteel. Zo kon het gebeuren, dat in 1664 Nicolaes de Craen van Haeften eigenaar werd van de Grote Vicarie. Het hebben van een vicarie was een goed renderend bezit.

Nog in de functie van vicaris (eigenaar van de vicarie) droeg Nicolaes in het najaar van 1696 de huuropbrengst van 5 jaar van 32 morgen land in Driebergen over van huurder Cors Diircxs aan dokter Engelbert van Engelen. Een jaar eerder al had Nicolaes fl. 100,- aan achterstallige pacht van Cors Dircxs overgedragen aan Nicolaes Kock.

In het najaar van 1699 wilde Nicolaes de Grote Vicarie van de hand doen en vroeg daarvoor toestemming van de Heren Gedeputeerde Staten ’s Lands van Utrecht. Zijn verzoek luidde:

“Aan d'Ed. Mog. Heeren Gedeputeerde Staten 's Lands van Utrecht.

Geeft ootmoediglijk te kennen Mr. Nicolaas de Craen van Haeften, dat den Suppliant zederd den Jaere 1664 heeft gepossideerd zekere vicarye, specterende aen de huyze van Beverweerd1), dat den suppliant eyndelijk de voorn. vicarye met goedvinden van den welgeb. Heere van de Lek, Beverweerd, etc. op den 22 Augi laestleden heeft geresigneert ende verkoft aen Willem Petersz. van Velpen wonende tot Odijk, zijnde van de gereformeerde religie ende Lidmaed van de Kerke aldaer, breder blijckende ex annexis: derhalven keert den Suppliant zig tot UEd. Mog. ootmoediglijk versoekende (vermits daervan alreeds 't regt vande domeynen ende den 40en pennink is voldaen) UEd. Mog. aggreatie in forma. Dit doende etc., en was geteekent N.C. van Haeften 1699.”  

Onder het verzoek van Nicolaes de Craen van Haeften had Willem Petersz van Velpen laten optekenen:

“Onaengesien de vicarye in deeze requeste en annexe coopcedulle is gestelt op mijn naem, Zo bekenne ik ondergeteekende daeraen geen de minste regt te hebben, nemaar is (de) naem door den Heere van de Lek maer gebruykt - desen 9 Sept. 1699 en was getekent Willem van Velpen.”

Per kerende post stemden de Gedeputeerde Staten in met de verkoop van de vicarie aan Willem Petersz van Velpen:

“De Gedeputeerden van de Staten 's Lands van Utrecht, voorbehoudens en onverminderd een yegelijk zijn rechts ende geregtigheyd, houden den perzoon van Willem Petersz. van Velpen in dezen genomineert tot de possessie der vicarye hierinne geroert voor aengenaem, mits dat hij gehouden werd hem te reguleren agtervolgens de ordonnantien ende resolutien bij de welgemelte Heeren Staten den Vicarye aengaende gemaeckt ende genomen, ofte daerop nog te maken en te nemen. - Gedaen t'Utrecht dezen 5 September 1699.”

Namens de Gedeputeerden ondertekende P. Voet van Winsum de goedkeuring. 

Kasteel Beverweerd

Natuurlijk moest de familie Van Nassau ook instemmen met de verkoop door Nicolaes de Craen van Haeften van de vicarie aan Willem Petersz van Velpen. Op 1 september 1699 liet Maurits Lodewijk van Nassau weten geen bezwaar te hebben tegen de verkoop van de vicarie:

“Wij Maurits Lodewijk Grave van Nassau, Heere van de Lek, Beverweerd, Odijk, etc. etc., verclaeren mits dezen te consenteren, of wel te approberen de overdoeninge van de vicaryen, aen onzen Huyze van Beverweerd specterende, breeder bij deze bovengemelte coopconditien vervat,1) willende dat deze resignatie bij een yder onwederroepelijk zal valideren ende effect zorteren, stellende denselven Willem Peters van Velpen met 1a Jan. aenstaende inde dadelijke possessie van dien, willende dat de bruykers van dezelve hem voor possesseur van dien zullen erkennen, ende de Landerijen ende goederen daervan pertinentelijk aenwijsen, hoe en waer die gelegen zijn. Aldus gedaen op onzen Huyze ende Heerlijkheyd van Beverweerd, ende de acte ondertekent, ende met onze gewoonlijke zignatie bevestigt, dezen 1en September 1699.”

Nicolaes de Craen van Haeften overleed op 17 januari 1711, niet lang na de verhuizing naar de Oudegracht. Hij was toen 57 jaar oud. 

Begraafinschrijving Nicolaes de Craen van Haeften

Zijn stoffelijke resten vonden hun laatste rustplaats in Utrecht in de Buurkerk. De bovenstaande begraafinschrijving toont aan, dat ook Nicolaes zijn achternaam al niet meer aangaf als “De Craen van Haeften”, maar simpelweg als “Van Haeften”.

Begraafinschrijving Geertruyd van Bronckhorst

Echtgenote Geertruyd van Bronckhorst blies op 1 mei 1712 haar laatste ademtocht uit. Van haar weten we ook, dat zij in de Buurkerk werd begraven en wel op 9 mei 1712. Haar doodbidder was de heer Dadelbeek.

Tiel 18 april 2020