Genealogisch blog 447

De Heer van Heesselt

Het rustieke dorp Heesselt ligt aan de Waal tussen Varik en Opijnen. Het dorp ligt als het ware ingeklemd tussen twee stukken van de Waalbandijk. Heeselt telt ca. 460 inwoners, die elkaar veelal kennen. Heeselt wordt omgeven door uitgestrekte weilanden, akkers en fruitboomgaarden. Tussen de Waalbandijk en de rivier bevindt zich een omvangrijk uiterwaardengebied, dat bij hoogwater in de Waal makkelijk onder water komt te staan en daardoor extra aantrekkelijk wordt.

Waalbandijk bij Heesselt

In de Middeleeuwen werd Heeselt bestuurd door een Heer, net zoals de omliggende Betuwse dorpen. Een van die heren was Willem van Haeften, die rond 1420 werd geboren en overleed na 1483. Hij werd minstens 64 jaar oud.

Van Willem wordt beweerd, dat hij de oudste zoon was van Otto van Haeften (ca. 1365-1430) en Adelissa van Herwijnen (ca. 1375-1451). Of hij dat daadwerkelijk was is moeilijk na te gaan. De vroegste vermelding van Willem dateert van18 augustus 1418, toen de schepen van Tuil als volgt oorkonden:

“Wij Ghiisbert van Est ende Heijnric Doelvoet Jans soin scepen in Tuel tugen dat voir ons comen siin heren Otte van Haeften ridder ende Willem van Haeften heren Otten soin voirg. ende hebben vertegen op viif mergen lants gelegen inden gericht van Hellu ende op seven mergen lants gelegen inden gericht van Herwinen......etc.”

Vanaf 1444 kwam Willem voor als lid van de Ridderschap van de Tieler- en Bommelerwaard en als lid van de Nijmeegse Ridderschap. In 1468 stond zijn naam op de ridderceduul (lijst) van Heesselt.

Vanaf 1438 maakte Willem als schepen deel uit van de Bank van Tuil (rechtsorgaan). In die functie heeft hij, samen met zijn collega-schepen, tal van uitspraken gedaan in geschillen tussen personen, die vielen onder de jurisdictie van de Bank van Tuil. Dat was soms een hachelijke functie, want in 1444 werden Willem en zijn collega’s in Nijmegen vastgehouden in het conflict tussen de inwoners van Driel en de inwoners van de andere dorpen langs de Waal in de Bomnmelerwaard. Het conflict tussen Driel en de lager gelegen andere dorpen was ontstaan over de afwatering van Driel. In dit conflict koos de stad Nijmegen de zijde van de lager gelegen dorpen om zo doende stemming te maken tegen Hertog Arnold van Gelre. Nijmegen zette de schepen van de Bank van Tuil vast, omdat enkelen van hen, omder wie Willem van Haeften, ook adviseurs waren van de hertog. Hieruit kan opgemaakt worden, dat Willem zich ook  bezighield met de waterstaatkundige zaken van de Waal. Maar dat niet alleen. Hij bemoeide zich ook met het schoonhouden van de Linge en met het beheer van de dijken in Beesd en Rhenoy.

Oordeel van de Bank van Tuil uit 1443

Als Heer van Heesselt kwam Willem in 1434 voor op de schatting (belasting) van de Tielerwaard voor Heesselt  met zes schild en voor Tuil, waar hij ook bezittingen had, eveneens met zes schild. Als schepen van de Bank van Tuil werd Willem ook genoemd bij enkele grondtransacties van familieleden van hem. Zelf bezat Willem verschillende landerijen in de Tieler- en in de Bommelerwaard.

 

Gouden Schild

In 1420 werd hij beleend met het huis Lievensteyn, het huis en de hofstad, "ouden bongert ende nyen", met de waterschap in Tuil en met het huis en hofstad Rodenburg, gelegen naast den Nes. In 1424 werd de belening uitgebreid met goederen in Ammerzoden en met de hofstad, land en de visserij De Nesche en met de hofstad Rodenburg, alle te Tuil. Tegenwoordig is Rodenburg een straat in Tuil en de naam van de discotheek in het nabij gelegen Beesd, die in opspraak is geweest.

Landerijen bij Tricht verkocht Willem aan het Regulierenconvent (klooster) van Zaltbommel. Op het eigendomsbewijs uit 1483 stond vermeld dat de gronden voorheen eigendom van Willem waren.

Toen hij in1446 27 jaar oud was, trad Willem in het huwelijk met Aleid Schade van Beers van Heukelom. Aleid werd rond 1420 geboren. Haar ouders waren Alard Schade en Beatrix Ottendr. Van Heukelom.

Willem en Aleid kregen drie kinderen. Hun eerste kind was zoon Johan. Johan was ook ridder. Hij behoortde tot de schepenen van de Bank van Deil. Hij trouwde met Stevina van Oosterwijk, een dochter van Coen van Oosterwijk en Lijsbeth van Zijll de Jong. Verder is mij niets over Johan bekend.

Het tweede kind van Willem en Aleid was dochter Cecilia van Haeften, die rond 1446 ter wereld kwam. Op 18-jarige leeftijd trouwde Cecilia met de buurman van gelijke stand, t.w. Hendrick van Varick, uit het eerstvolgende dorp stroomopwaarts aan de Waal: Varik. Het stel kreeg zeven kinderen.

De kinderen van Cecilia van Haeften en Hendrik van Varick

Cecilia, Hendrick en hun gezin woonde in het ouderlijk huis van Hendrick in Varik “op den hof aen den Hondswinckel”. Cecilia overleed in 1488, zij was toen ongeveer 42 jaar oud. Wanneer Hendrick stierf is niet bekend.

Het derde kind van Willem en Aleid was weer een zoon, die ze vernoemden naar zijn vader: Willem. Deze Willem zag het eerste levenslicht in 1479. De jonge Willem werd later schepen in de Hoge Bank van Deil. Hij trad op 7 mei 1505 in Nijmegen in het huwelijk met Jacoba de Craen, de 16 jarige dochter van Willem de Craen. Het paar ging in Deil wonen. Willem en Jacoba waren van groot belang voor het voortbestaan van de familie Van Haeften en het wapen dat de familie voerde, want Jacoba en haar zoon Jan Willemsz erfden van haar broer, Jan die Craen Willemsen al zijn goederen en landerijen in Deil, Meteren en Haaften met de bepaling, dat in de achternaam van haar echtgenoot ook “De Craen” zou worden opgenomen en dat aan zijn wapen een kraanvogel zou worden toegevoegd. Aldus geschiedde. De volgende generaties noemden zich “De craen van Haeften” en voerden in hun wapen de kraanvogel.

 

Familiewapen De Craen van Haeften

Willem, de zoon van Otto van Haeften en Adelissa van Herwijnen, overleed na 1483, hij was toen minstens 64 jaar oud. Het is niet bekend wanneer zijn echtgenote Aleijd Schade van Beers van Heukelom stierf.

Tiel, 30 april 2020