Genealogisch blog 55

Telefoontje met Londen

De smartphone lag midden op tafel. Gespannen zaten we eromheen. De middagmaaltijd was net klaar. Na twee keer overgaan nam David Kyle op. Er ontstond een levendig gesprek met David, dat alleen soms even onderbroken werd omdat de verbinding niet helemaal goed was. We spraken met David alsof we hem vorige week nog ontmoet hadden. Toch was dat niet zo. Ik heb David nog nooit ontmoet. Het eerste e-mailcontact met hem dateerde van nog maar twee dagen geleden.

Op bezoek bij Frits Koopman en zijn vrouw Kitty Walvisch, had ik voor aanvang van de maaltijd verteld hoe mijn speurtocht naar hun Joodse families was verlopen. Bij een eerder samenzijn vier weken daarvoor hadden ze mij gevraagd na te gaan of ze nog familie hadden. Hadden behalve hun ouders nog anderen kunnen ontkomen aan de verschrikkingen van de Duitsers tijdens de oorlog? Ik vroeg hen de namen van hun grootouders. Daar moest Frits toch even over nadenken. De volgende dag stuurde hij die per email naar me toe. We spraken thuis nooit over familie, vertelde Frits. Dat had ik van eigen Joodse familieleden vaker gehoord.

De speurtocht naar de families Koopman en Walvisch leverde binnen twee weken zo’n 1300 namen op. Bijna drie volledige generaties van beide families waren in Auschwitz en Sobibor vergast. Dat liet me niet onberoerd. Maar er waren overlevenden, zoals de ouders van Frits en Kitty.

Nu ik de primaire genealogisch gegevens had, besteedde ik de volgende twee weken aan het zoeken naar secundaire informatie over de gevonden personen. In de beschikbare tijd vond ik relatief veel. Twee dagen voor het bezoek kwam ik op een site waarop David Kyle uit Londen liet weten informatie te zoeken over de familie van zijn overgrootouders Salomon Koopman en Mietje Fransman. Ik stuurde een mailtje om hem ervan in kennis te stellen, dat ik de gevraagde informatie had. Hij reageerde enthousiast en gaf mij toegang tot een aantal documenten over de transporten waarmee zijn overgrootouders en drie van hun vier kinderen via Vucht en Westerbork in Sobibor dan wel Auschwitz terecht waren gekomen. Nadat Frits dit verhaal gehoord had, stuurde hij - impulsief als hij is - meteen een mailtje naar David met de vraag of hij hem kon bellen. Na een paar seconden was het antwoord er al. Over 10 minuten zou David aan de telefoon zitten. Hij was reuze benieuwd naar zijn ‘nieuwe’ familielid.

Mietje Fransman en Salomon Koopman (foto's Community Joods Monument)

Salomon Koopman (geb. 1888) en Mietje Fransman (geb. 1890) hadden vier kinderen, drie zonen en een dochter. Oudste zoon Emanuel, ook Eddy of Edward genoemd, voorzag het naderende Duitse onheil en vertrok voor de oorlog nog naar Engeland. Hij overleefde uiteraard de oorlog en begon in Engeland als handelaar in zilveren (kunst)voorwerpen, inmiddels uitgegroeid tot E. & C.t. Koopman & Son Limited.

De andere leden van het gezin Koopman werden op 8 april 1943 in hun woning in de Kromme Mijdrechtstraat in Amsterdam opgepakt en overgebracht naar concentratiekamp Vucht. Op 23 mei volgde het transport naar Westerbork voor Salomon, Mietje en hun jongste zoon Isidoor (geb. 1931), die ze Jack of Jacques noemden. Op weg naar het station in Vucht gaf Mietje Fransman haar jongste een tientje, dat ze tussen haar kleren had verstopt, en zei hem gebruik te maken van de chaos en de benen te nemen. Hij moest naar Sjouke gaan, de vriend van zijn zus Rita. Sjouke bracht Jack onder op een adres in Venhuizen, waar hij de rest van de oorlog verbleef en zelfs naar school ging. Na de oorlog werd Jack door het Rode Kruis verenigd met zijn broer in Engeland.

Bij aankomst in Westerbork werd iedereen geregistreerd. Moeder Mietje liet haar gevluchte zoon ook als nieuwaangekomene inschrijven, een bewuste daad om de jongen een kans op overleven te geven. De volgende dag werden vader Salomon en moeder Mietje op transport gezet naar Sobibor met nog 2853 andere gevangenen. De lijst die dit transport begeleidde, vermeldt een totaal van 2856 mensen, dus ook de kleine Jack

De dag van aankomst was de laatste levensdag van Salomon Koopman en Mietje Fransman, maar niet van Jack. Rita en Maurits moesten langer in Vucht blijven voordat ze op transport gingen naar Auschwitz. Beiden wisten te overleven en keerden na de oorlog terug naar Amsterdam. Bij thuiskomst kreeg Rita te horen, dat ze het niet zo slecht kon hebben gehad als de mensen die achtergebleven waren, want die hadden net de Hongerwinter achter de rug. Rita werd actrice en schreef enkele boeken.

Maurits ging naar zee. Hij werkte zich op tot gezagvoerder in de Nederlandse koopvaardij. Hij beschreef in een boek hoe hij op zee zijn ervaringen uit Vucht en Auschwitz verwerkte. Op het einde van zijn leven maakte hij een film met de titel “Leven na Auschwitz” over de kampen om zijn ervaringen door te geven aan zijn kinderen en kleinkinderen.

Het telefoongesprek met David Kyle duurde ongeveer 20 minuten. Toen zeiden we ‘goodbye’ tegen elkaar en verbraken de verbinding. Wel hadden we afgesproken hoe dan ook contact te blijven houden. David had ons veel verteld over Jack (Isidoor) Koopman, zijn grootvader, over zijn moeder en zijn tantes, de dochters van Jack. Aan beide kanten van de lijn heerste opgetogenheid: er was weer familie gevonden.

De rest van de dag legde ik Frits uit hoe de beide stambomen en de stamreeksen, die ik ook had gemaakt, in elkaar zitten. De enorme hoeveelheid informatie overdonderde hem en maakte hem geëmotioneerd, maar hij was ook blij meer familie te hebben dan gedacht.

Tiel, 26-04-2016