Genealogisch blog 172

Wie,….oh wie is hij

Op de website van het Rijks Bureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) kwam ik een afbeelding tegen van een schilderij van Louis François Gérard van der Puyl (1750-1824) van een pas afgestudeerde jonge advocaat uit Utrecht. Het schilderij is gedateerd 1768 en is in Engels privébezit.

Van der Puyl is in 1750 in Utrecht geboren, waar hij op 3 maart als Gerrit van der Puyl gedoopt werd. Zijn opleiding kreeg hij aan de Utrechtse stadstekenschool. Daarna ging hij in de leer bij Hendrik Veldhoven (1728-1764) en Jan Maurits Quinkhard (1688-1772). Hij heeft, als schilder van genrestukken, portretten en stillevens, gewerkt in Utrecht (1765-1770), in Parijs (1770-1785), waar hij als zijn voornamen Louis François Gérard aannam, Londen (1785-1788), Utrecht (1804-1807), hij was toen directeur van de stadstekenschool, en in Frankrijk (na 1807). Hij overleed in Calais in 1824.

Portret van een student van Haeften door Gerrit van der Puyl

Volgens de beschrijving van het portret door de RKD zou de afgebeelde jongeling behoren tot de Utrechtse familie De Kraan van Haeften. Dat zou blijken uit het wapen dat zich aan de bovenkant, iets links van het midden van het schilderij bevindt. Allereerst moet opgemerkt worden, dat er nauwelijks een wapen op de beschikbare afbeelding van het schilderij te zien is. Het kan zijn, dat de foto zo genomen is, dat de bovenkant van het schilderij inclusief de ondertekening door de schilder niet op de foto staat. In dat geval moeten we op de beschrijving afgaan en aannemen dat er aan de bovenzijde van het schilderij (67,5x 58,5 cm.) inderdaad het wapen van de familie Van Haeften afgebeeld staat. Als je heel erg goed kijkt kun je daarvan het onderste deel heel vaag herkennen.

Dan de achternaam van de jongeling. Hij zou een De Kraan van Haeften zijn. Met die naam heb ik twee problemen. Op de eerste plaats is de spelling van de naam fout. De juiste spelling zou moeten zijn “De Craen van Haeften”. In de beschrijving van het schilderij geeft de RKD zelf al aan dat de spelling van de achternaam bij het schilderij niet klopt. Een tweede probleem is, dat anno 1768 niemand van de Utrechtse familie Van Haeften zich nog “De Craen van Haeften” noemde. Het was Nicolaas van Haeften (1682-1724), die als eerste nog wel het wapen met de kraanvogel voerde, maar zich niet meer “De Craen van Haeften” liet noemen in tegenstelling tot zijn vader.

Het opengeslagen boek op de tafel voor de jongeman geeft enkele aanwijzingen wie hij zou kunnen zijn. Op de opengeslagen pagina’s is het wapen van de stad Utrecht zichtbaar. Van de tekst in het boek zijn alleen de twee eerste woorden te onderscheiden, t.w. “Ingenium Jurish…” en het jaar 1768, daarna volgt een lange lijst van handtekeningen. Het boek is vrijwel zeker het album promotorum van de universiteit.

Wie zou deze jonge advocaat kunnen zijn? Het moet sowieso een kleinzoon zijn van genoemde Nicolaas van Haeften, die getrouwd was met Sara Pedel. Nicolaas vertrok in 1705 naar Ned. Indië, waar hij overleed. Zijn oudste drie zonen, Nicolaas Jacob en Cornelis, keerden in 1718 naar Nederland terug om daar te gaan studeren aan de Hogeschool (Universiteit) van Utrecht. Jongste zoon Johan vertrekt op 2 december 1722, op ruim zesjarige leeftijd en onder toezicht van Johan van Strijen, gewezen advocaat fiscaal, met het schip Elisabeth naar Nederland; hij passeerde op in februari 1723 Kaap de Goede Hoop en hij komt op 4 juli 1723 op Texel aan. Van Texel ging hij met een jacht naar Amsterdam, waar hij vier dagen later  arriveerde.  Van Amsterdam reisde hij naar Utrecht. Daar ging hij naar school. Alles onder toeziend oog van zijn voogden, oom Daniel Milan de Visconti (1652-1741) en grootvader Jacob Pedel († 1757). De overige kinderen van Nicolaas en Sara overleden op jonge leeftijd en allen in Batavia.

De zonen van de vier genoemde broers komen in aanmerking om door Van der Puyl vereeuwigd te zijn. De zoon van Johan, t.w. Johan jr. (1743-1810) komt niet in aanmerking, omdat hij al in 1764 was afgestudeerd en in 1768 schout en gardermeester in Bunschoten en Spakenburg was. Diens broer Adriaan Cornelis (1738-1816) komt evenmin in aanmerking, omdat van hem niet bekend is dat hij rechten gestudeerd zou hebben.

Over broer Cornelis kunnen we kort zijn, die had geen kinderen. De twee zonen van broer Jacob waren beiden vóór 1841 al overleden. Blijven over de beide zonen van oudste broer Nicolaas, Johan (1746-1821) en Jacob (1751-1831). Beiden studeerden rechten in Utrecht en zouden in aanmerking kunnen komen. Het meest waarschijnlijke is, dat de afgebeelde jonge advocaat Johan van Haeften is, de oprichter en secretaris van het kunstgenootschap "Besteed den tijd met konst en vlijt" en later koopman in Amsterdam. Zijn broer Jacob komt m.i. niet in aanmerking, omdat deze pas in 1772 begon aan zijn studie aan de universiteit van Utrecht. Overigens valt niet te ontkennen, dat het portret van hem, dat afgebeeld stond in zijn dichtbundel “Dichtluimen” wel enige gelijkenis vertoont met het portret van Van der Puyl. Maar dat is ook wel weer logisch Jacob en Johan waren broers. Het zou bovendien niets voor Jacob geweest zijn zich zo gekleed, in vol ornaat, door Van der Puyl te laten schilderen. Jacob was daarvoor te afkerig van de mode van het einde van de 18^e eeuw.

Nee, aangenomen, dat de afgebeelde jonge jurist een Van Haeften is, dan kan het bijna niemand anders zijn dan Johan van Haeften, die een zekere ijdelheid niet ontzegd kon worden.

Tiel, 27-03-2017