Familiefoto's

Familiefoto's
Familiefoto's

zaterdag 16 juni 2018

Genealogisch blog 296


Wapenboeken

Tegenwoordig komen ze nauwelijks nog voor, hoewel op Internet nog een groot aanbod te vinden is. Maar in mijn jeugd had elk meisje een poëziealbum, waarin ouders, grootouders, vriendinnetjes en heel soms een vriendje versjes schreven, waarin ze duidelijk maakten hoeveel genegenheid ze hadden voor de eigenaresse van het poëziealbum en waarin ze verklaarden haar altijd trouw te zullen blijven.
Het poëziealbum is ontstaan uit het liber amicorum, een bundel met persoonlijke teksten, herinneringen en afbeeldingen, gemaakt door familie, vrienden en /of collega’s. Bij jubilea of het veranderen van baan, maar ook bij huwelijken en trouwdagen ontvangen de “feestvarkens” nog geregeld zo’n rijkversierd liber amicorum. Het is elke keer weer inspirerend voor de ontvanger om de waardering van anderen te lezen en te zien.
Het liber amicorum op zijn beurt is ontstaan uit het album amicorum, dat in zwang was tot in de 19e eeuw. In het album amicorum schreven, op verzoek van de eigenaar, collega-studenten, vrienden, belangrijke personen, diplomaten en geleerden persoonlijke teksten, die ze voorzagen van passende illustraties. In de 16e en 17e eeuw bestonden de illustraties vrijwel alleen uit de familiewapens van degenen die gevraagd waren wat in het album amicorum te schrijven. Soms was aan het familiewapen een korte tekst toegevoegd. Voor zover bekend is Walraven van Haeften (1555-1608), Heer van Haaften, Hellouw en Herwijnen, de enige voor wie binnen de familie Van Haeften een liber amicorum gemaakt is.

Liber Amicorum van Walraven van Haeften
Liber Amicorum van Walraven van Haeften

Het Liber Amicorum van Walraven van Haeften bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek in ‘s Gravenhage en telt ca 122 grote en 327 kleine wapens. Het boek is rijk aan wapenafbeeldingen, maar wel met enkele dubbelingen.
Een speciale vorm van een liber amicorum is het wapenboek, dat sommige studentenverenigingen in de 16e en 17e eeuw lieten maken van hun leden. Maar niet alleen studentenverenigingen hielden er wapenboeken op na. In de Middeleeuwen waren wapenboeken een hulpmiddel om de identiteit van iemand vast te stellen. Tot aan de Franse Revolutie waren wapenboeken ook een middel om de hoogte van belastingen te bepalen.
De studenten aan de universiteiten van met name Leiden, Utrecht en Franeker organiseerden zich in de 17e eeuw op regionale basis, de zgn. “nationes”. Het waren vooral studenten uit Gelderland en Overijssel, die zich op die manier verenigden. Daar het meestal studenten waren uit de bovenlaag van de toenmalige maatschappij, verschenen formele stukken van de verenigingen in het Latijn, sterker nog de studenten gaven er de voorkeur aan hun voor- en achternaam te noemen en te schrijven volgens de regels van het Latijn. Zo komt Reinier van Haeften (1646-1733) in 1663 voor als”

 “Reynerus ab Haeften, Batavo Gelrus, anno 1663” 

in de vier wapenboeken der Gelders-Overijsselse Studentenvereniging aan de Universiteit van Utrecht. Reinier studeerde in Utrecht rechten.

Wapen van Reinier van Haeften
Wapen van Reinier van Haeften

In zijn boek “De Wapenboeken der Gelders-Overijsselse Studentenverenigingen” omschrijft mr. O Schutte, destijds secretaris van de Hoge Raad van Adel, het wapen van Reinier van Haeften als volgt:

“In keel drie palen van paalvair; een schildhoofd van goud met een barensteel van sabel; gekroonde helm; dekkleden: keel; helmteken: twee paardebenen van sabel met ijzers van goud.”
In de Utrechtse wapenboeken komen 665 personen voor. Van 603 leden van de vereniging is het wapen afgebeeld. De kwaliteit van de boeken is slechter dan die van het Leidse wapenboek. Soms werden personen door de vereniging geroyeerd. Hun wapens werden dan ofwel vervangen door een uil ofwel opgehangen aan een galg. 

De Wapenboeken der Gelders-Overijsselse Studentenverenigingen
De Wapenboeken der Gelders-Overijsselse Studentenverenigingen

Het is niet precies bekend wanneer de Gelders-Overijsselse Studentenvereniging in Utrecht is opgericht, ergens tussen de jaren 1635 en 1663, vermoedelijk in 1639. Aan het hoofd van zo’n studentenvereniging stond een “praetor’, die in de regel voor drie maanden werden benoemd. Twee assessoren ondersteunden de praetor bij de uitoefening van zijn taak. De laatste inschrijving in het wapenboek van de Utrechtse Gelders-Overijsselse Studentenvereniging dateerde van 1 oktober 1671, toen Johannes Wilhelmus Quaed praetor was. Waarschijnlijk was 1671 niet alleen het laatste jaar van het wapenboek, maar ook van de vereniging. Het is ook mogelijk, dat de vereniging ophield te bestaan, toen de Fransen in 1672 Utrecht bezetten. In 1674 wilden de studenten de vereniging opnieuw oprichten, maar de rector van de universiteit stak daar een stokje voor, mede op verzoek van de burgemeester van Utrecht. In het verleden hadden de leden van de vereniging in Utrecht vaak ’s nachts overlast veroorzaakt.

Wapen van Johan van Haeften
Wapen van Johan van Haeften

Een ander lid van de familie Van Haeften, van wie het wapen voorkomt in de Utrechtse wapenboeken, is Johan van Haeften, die in 1649 in Deijl werd geboren. Schutte omschreef zijn wapen als hetzelfde van Reinier van Haeften, maar dan zonder dekkleden.
Johan behoorde tot de tak Putten en Puttenstein van de familie Van Haeften. Zijn ouders waren Willem van Haeften en Johanna van der Beecke. Na ook rechten gestudeerd te hebben aan de Universiteit van Utrecht, trad hij in  het huwelijk met Mechteld Agnes Schaep, die ongeveer in 1650 werd geboren als dochter van Hendrik Schaep (1597-1687) en Elisabeth Cunegonda van Haeften (1607-1672), die op haar beurt behoorde tot de tak Verwolde van de familie Van Haeften en een dochter was van Alard van Haeften (1581-1625) en Anna Dorothea van Eck, die in 1612 overleed.
Johan werd in 1681, toen zijn vader overleed, Heer van Putten en Puttenstein. Hij is dat maar heel kort geweest want in 1682 overleed hij zelf. Johan en Mechteld kregen een zoon Willem Wolter van Haeften, die na de dood van zijn vader ook Heer van Putten en Puttenstein werd, maar wederom voor een korte periode, Willem Wolter overleed in 1683 en werd bijgezet in het graf van zijn vader in de kerk van Elburg op 5 juni 1683.

Tiel, 16 juni 2018

Meer weten? Lees:
Mr. O. Schutte, De wapenboeken der Gelders-Overijsselse studentenverenigingen, De Walburg Pers, Zutphen, 1975
 

 
 


Geen opmerkingen:

Een reactie posten