Genealogisch blog 28

Raadsel

De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen, dat het idee voor dit bericht op mijn genealogische blog afkomstig is van mijn vriend Dietrich von Haeften, de schatbewaarder van de Duitse tak van het geslacht Van/Von Haeften. Het was overigens Karl Franz Werner von Haeften (1732-1802), die besloot zijn achternaam te veranderen van Van Haeften in Von Haeften, nadat hij in 1768 het goed Erprath bij Xanten had geërfd van zijn oom Johann Werner Müntz, die kinderloos overleed. De voorouders van Karl Franz Werner von Haeften leefden weliswaar al drie generaties op Duitse bodem, maar waren nog Nederlands. Karl Franz Werner was als eerste eigenaar van Duitse grond en onderworpen aan de Pruisische Kroon.

Dietrich von Haeften

Dan nu het raadsel.

Alard van Haeften (1581-1625) erfde in 1610 van zijn vader Dirk het Kasteel Verwolde. Alard trouwde op 27 september 1606 in Zutphen met Anna Dorothea van Eck (†1612). Op 7 november 1607 werd hun eerste kind, dochter Elisabeth, geboren. Toen Alard in 1608 zijn testament opmaakte was Elisabeth nog enig kind. Het was dus logisch, dat zij Kasteel Verwolde zou erven, wanneer haar vader zou komen te overlijden.

Maar het gezin van Alard en Anna groeide verder. In 1608 kwam oudste zoon Gerard ter wereld en in februari 1609 werd tweede zoon Dirk, ook Diederick genaamd, geboren. Dat er daarna nog drie kinderen werden geboren is voor de rest van dit raadsel niet relevant. In 1617 ging het eigendom van Kasteel Verwolde over van dochter Elisabeth op Dirk, die toen pas 8 jaar oud was. Dat Verwolde niet in eigendom van Elisabeth overging naar haar oudste broer Gerard, kan alleen maar verklaard worden door aan te nemen, dat het een vooropgezet plan was Gerard van deze erfenis uit te sluiten. Een jongen van negen jaar kan niet zoiets slechts gedaan hebben, dat hij niet in aanmerking zou komen voor de normale rechten van de oudste zoon. Gezien zijn latere militaire carrière kunnen we er ook niet vanuit gaan, dat Gerard leed aan een psychische of lichamelijke kwaal.

Kasteel Verwolde

Twee jaar na zijn dood stelde het gerechtshof de nalatenschap van Alard definitief vast in 1627. Gerard was toen 19 en zijn broer Dirk 18. Hoewel beiden formeel nog onmondig waren, behield Dirk het eigendom van Verwolde. De broer van zijn vader, vaak met zijn bijnaam Diederick de Dikke genoemd, noemde zich volgens J. de Graaf in zijn artikel “Het huis en de heerlijkheid Verwolde” in Bijdragen en mededelingen Gelre uit 1923, al sinds 1617 “Heer van Verwolde”, omdat hij daarmee toen beleend werd.

In 1634, Dirk was toen 25, ging het eigendom van Verwolde officieel over van hem naar de zoon van zijn oom Diederick de Dikke. Tot 1666 liet Dirk niets meer van zich horen. Toen nam hij op het goed Baerl de zaken waar, omdat zijn neef Arnold Georg (1645-1694), de eigenaar, door de Fransen gevangen was genomen.

Je zou uit het voorgaande voorzichtig kunnen opmaken, dat Diederick de Dikke van mening was, dat zijn neefje Dirk niet de juiste figuur was om Heer van Verwolde te zijn. De grote vraag blijft natuurlijk nog steeds waarom heeft Alard zijn oudste zoon onterfd?

Sommige genealogen beweerden, dat Alard Gerard onterfd zou hebben, omdat deze door zijn tweede huwelijk met Everken van Haeften tot den Esch al grote bezittingen had vergaard. Deze stelling is echter niet houdbaar, omdat Gerard in 1630 in het huwelijk trad met Everken en toen was Alard al vijf jaar overleden. Alard kan het huwelijk van Gerard met Everken nooit in zijn overwegingen meegenomen hebben. Er waren er ook, die beweerden, dat Gerard zijn zoon Gerard liet opgroeien op Den Esch bij Rhenoij in de Betuwe, het goed van Everken. Tegenwoordig weten we, dat Everken wel de naam droeg “op den Esch”, maar het goed nooit in bezit heeft gehad en de jonge Gerard groeide gewoon op op Kasteel Verwolde.

Ook dit brengt de oplossing van de puzzel niet dichterbij. Blijft de vraag: waarom ging Verwolde over van Alard naar Dirk en niet naar Gerard?. Was Alard misschien de weg volkomen kwijt door een familiedrama dat zich in Zweden afgespeeld heeft?

We weten het niet. Hoe het ook zij, Gerard is goed terecht gekomen. Hij klom op tot kapitein van het garnizoen in Moers bij Krefeld van het Staatse leger. Bovendien werd hij door zijn huwelijk in 1640 met Judith Elisabeth Baerl (†1648) door de keurvorst van Brandenburg in 1653 beleend met Baerl in het Vorstendom Meurs en met Doipstein in het hertogdom Kleef.

Tiel, 05-03-2016