Genealogisch blog 35

Pietje Wittebrood

Pietje Wittebrood was mijn overgrootmoeder, nauwkeuriger gezegd de moeder van de moeder van mijn vader. Hoewel ik zelf haar nooit gekend heb, heeft ze toch altijd tot mijn verbeelding gesproken. Waarschijnlijk alleen om haar naam: Pietje, eigenlijk een jongensnaam, en dan Wittebrood, daar kun je je ook van alles bij voorstellen. Ik ken Pietje alleen maar uit de verhalen van mijn oma en mijn tantes. Ik kan mij niet herinneren, dat mijn vader ooit over haar gesproken heeft.

Albert Groot en Pietje Wittebrood

Volgens de Nederlandse Familienamenbank van het Meertens Instituut is Wittebrood een zogenaamde metonymische beroepsnaam, een familienaam die verwijst naar het product dat kenmerkend is voor de beroepsuitoefening. Brood staat dus voor Bakker. De naam Wittebrood kwam in het verleden vooral in Noord Holland voor langs de kust.

Pieternella (roepnaam Pietje) Wittebrood werd op dinsdag 19 februari 1856 in Zaandam geboren als dochter van Simon Wittebrood en Anna Maria Tambach. Na haar schooltijd ging Pietje werken als dienstbode en op eenentwintigjarige leeftijd trad ze op 27 januari 1878 in Wormer in het huwelijk met Albertus Groot, ook een Zaankanter, die geboren was op 27 juli 1852. De katholieke familie Groot was in vroeger tijden een uitgebreide Noord-Hollandse familie, vooral boven van Amsterdam en rond Hoorn.

Albert was van beroep spoorwegwachter, vrijwel zeker bij de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij (HIJS). Hij bediende seinen, wissels en spoorbomen. Albert en Pietje kregen tien kinderen. De eerste zeven kwamen in de Zaanstreek ter wereld. Drie van hen, allen Elisabeth genaamd, haalden de tweede verjaardag niet. De laatste drie kinderen, twee jongens en een meisje, weer met de naam Elisabeth en later mijn oma, werden geboren in Wognum, waarheen Albert was overgeplaatst. Tussen 1893 en 1905 verhuisde het gezin van Albert en Pietje van Wognum naar Amersfoort, waar Albert als spoorwegwachter werd aangesteld op post 46 aan de Liendertseweg 16.

Liendertseweg 16

Vanuit het ouderlijk huis in Amersfoort trouwden de nog in leven zijnde kinderen Anna Maria (overleden in 1905), Kees, Simon, Piet, Albert en Elisabeth. Kees en Simon, die in 1918 overleed, gingen ook aan het spoor, terwijl Piet huisschilder werd. Albert verdiende zijn brood als timmerman. De meisjes gingen na hun huwelijk verder als huisvrouw.

Albert overleed op 29 juli 1916, hij was toen vierenzestig jaar oud. Zonder haar man leefde Pietje nog vijfentwintig jaar, totdat ook zij ging hemelen op 15 februari 1941. Toen ze niet meer op zichzelf kon wonen, verhuisde ze naar een kamer in een verzorgingshuis. Ze had elke dag een mutsje op, zoals wel meer oudere vrouwen toen. Mijn oma en tantes spraken altijd heel liefdevol over Pietje. Ze moet iets bijzonders gehad hebben.

Mijn grootouders hadden na hun pensionering wekelijks een kaartavond met oma’s broer Albert en zijn vrouw tante Anna. Dan werd er fanatiek schutjassen gespeeld. Wanneer ik bij mij grootouders logeerde zat ik erbij te kijken of ik ging mee naar de Scheltusstraat, waar opa en oma vlak na hun trouwen ook gewoond hadden. Mijn opa en oma brachten ook regelmatig bezoeken aan oom Kees en tante Riek in Leerdam en aan oom Piet en tante Geertje in Apeldoorn. Een bijzonder zwak had oma voor Hendrik van Beek, de zoon van haar oudste zus Anna Maria, omdat hij kloosterling geworden was.

25-jarig huwelijksfeest van mijn grootouders

Vlak voordat ze overleed, maakte Pietje Wittebrood nog het vijfentwintigjarig huwelijksfeest van mijn grootouders mee. Trots ging ze met hen op de foto. Op de foto is te zien, dat Pietje op haar hoge leeftijd een mutsje droeg.

Wanneer ik naar de bovenstaande foto kijk, dan valt me op hoe zeer mijn oma later op haar moeder ging lijken, toen haar mond ook wat ingevallen was. Ik herinner me mijn oma als een mopperende, oude vrouw, die wel iets typisch Noord-Hollands had.

Tiel, 15-03-2016