Genealogisch blog 45

100 jaar Kromstaf

In de zomer van 1950 kwamen de Haagse advocaat mr. J.W.M. Huijnen en Jan Derks (1912-1963), toen nog hoofdredacteur van dagblad De Tijd, tot de conclusie, dat het honderdjarig herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland op grootse wijze gevierd diende te worden, omdat het ook de periode van katholieke emancipatie was geweest. Derks betrok een aantal medewerkers van De Tijd bij de uitvoering van de plannen voor de viering. Nic. Schrama schreef daarover in zijn boek ‘Dagblad De Tijd 1845-1974’:

“In 1953 veroorzaakte De Tijd weer eens een katholieke eruptie bij de viering van Honderd Jaar Kromstaf, het eeuwfeest van de herstelde bisschoppelijke hiërarchie in Nederland. Het was alsof De Tijd - als geen ander betrokken bij de gebeurtenissen in 1853 - opnieuw zijn eigen eeuwfeest vierde. Het mocht mede als een hommage aan De Tijd worden gezien, dat in 1952 Jan Derks, toen nog hoofdredacteur, werd benoemd tot voorzitter van het directorium van de organiserende Stichting 1853-1953. Samen met Albert Welling als directeur ontwierp hij twee manifestaties, die zich op 16 en 17 mei 1953 afspeelden in het Utrechtse stadion. De locatie werd beheerst door een monumentaal kruisbeeld, vervaardigd door een andere redacteur van De Tijd, beeldhouwer Marius van Beek.”

Mijn vader kreeg de leiding van de organisatie ‘Feestviering der Stichting 1853-1953’ en startte zijn werkzaamheden in 1952 op het bureau van de Stichting 100 jaar Kromstaf in de Minrebroederstraat te Utrecht. Daar werd Ria Keijsper zijn secretaresse. Zij werd een vriendin van mijn ouders.

Jan Derks

Anton Sweers van ‘Ons Lekenspel’ werd aangetrokken voor de regie van de grote slotmanifestatie op zondag 17 mei 1953. Sweers merkte daarover op:

“Wanneer mr. Jan Derks en Albert Welling een stadionspel ontwerpen, dan staat zelfs de regisseur telkenmale voor aantrekkelijke verrassingen, laat staan dus dat de toeschouwers wat te wachten staat.”

Samen met Jan Mul schreef mijn vader een slotlied, getiteld ‘Blijf bij ons, Heer’. De organisatie van de feestviering voor de Nederlandse jeugd werd opgedragen aan de heer Th. M. Bours. Op vrijdag 15 mei 1953 trok een stoet kinderen langs het Episcopaat om op deze wijze uiting te geven aan hun dankbaarheid en vreugde.

Bord t.g.v. 100 jaar Kromstaf

 Voor de KRO-radio maakte Joop Reinboud (1920-1986), een Amersfoortse vriend van mijn vader, reportages van de manifestaties. Bij het standbeeld van St. Willibrord in Utrecht plaatste Derks een krans namens alle katholieke Nederlanders. Daar de Nederlandse Johannes kardinaal de Jong (1885-1955) vanwege gezondheidsproblemen verstek moest laten gaan, celebreerde J.E. kardinaal van Roey (1874-1961), aartsbisschop van Mechelen, de Pontificale H. Mis in het volle stadion Galgenwaard op zondag 17 mei 1953. Voor deze H. Mis was een speciaal tekstboekje samengesteld.

100 jaar Kromstaf

Tijdens de aanwezigheid van kardinaal van Roey vond een kinderoptocht plaats en zong Jo Vincent (1898-1989) het lied ‘Aan U, o Koning der eeuwen’.

Een krant schreef op 18 mei 1953 in een commentaar met de titel ‘Voortreffelijk werk’ over de enorme organisatie, die op de achtergrond van de grote manifestatie werkte:

“Wie met stijgende bewondering het zonder enig weifelen uitvoeren van de talloze onderdelen van het grote geheel heeft aanschouwd – alsof zij vanzelf tot stand kwamen – zal door deze schijn spoedig hebben heengekeken en grote waardering in zich hebben voelen opkomen voor de mannen, die ongemerkt in de commandotoren, als veldheren, de duizenden onzichtbare draden bij deze grootse manifestatie vast in handen hadden.

Dat alles zó liep, dat de duizenden in het stadion dit nauwelijks konden bemerken is wel de grootste lof, die hun te brengen is.

Een woord van warme hulde voor het voortreffelijke werk aan het adres van mr. Jan Derks, Albert Welling en Anton Sweers is dan ook een daad van eenvoudige rechtvaardigheid.”

In een Sinterklaasgedicht in De Tijd van 5 december 1953 keek mijn vader nog een keer terug op de viering van 100 jaar Kromstaf, toen hij schreef:

“De Kromstaf in ons land na honderd jaar regeren

Kan niet alleen de vijand van de vrede keren.

Zij tonen ons nochtans, dat men slechts eensgezind

De ware vrede en het waar geluk hervindt.”

Ons Lekenspel en het Werverband Katholiek Amateurtoneel, mijn vader was van beide organisaties bestuurslid, organiseerden ter gelegenheid van 100 Jaar Kromstaf een toneelcongres. Daar voerde de Bosche Rederijkerskamer ‘Moyses Bosch’ het winnende stuk ‘De ballade van Sinte Gertruud’ op, waarvoor de jury van Ons Lekenspel het gezelschap een subsidie had toegekend. De jury bestond uit Anton Sweers, Albert Welling en Gabriel Smit (1910-1981).

Tiel, 31-03-2016

Meer weten? Lees:
Nic. Schrama, Dagblad De Tijd 1845-1974, Valkhof Pers, 1996