Genealogisch blog 318

Toon Welling

Ik ben me momenteel aan het voorbereiden op de lezing over de Amersfoortse familie Welling, die ik op 15 oktober zal geven voor de Afdeling Amersfoort van de Nederlandse Genealogische Vereniging. Om een tipje van de sluier op te lichten van de inhoud van mijn lezing stuurde ik de volgende tekst naar Amersfoort:

“Toen  Jacob Caspersz Wellingh op 2 december 1667, op zijn verzoek, het burgerrecht van Amersfoort werd verleend, was hij de eerste ingezetene van Amersfoort van de familie Welling. Jacob was bombazijnwerker. Na hem zou een tak van de familie nog lange tijd werkzaam zijn in de textielindustrie in de stad. Een andere tak van de familie zou vooral handwerkslieden als, timmermannen, meubelmakers, kleermakers e.d. voortbrengen. Tot deze tak behoorden ook enkele uitbaters van horecagelegenheden in de stad, zoals Café Neuf en stadscafé In den Groote Slok.

Op het inde van de 19^e eeuw en in het begin van de 20^ste eeuw woonden er in Amersfoort enkele honderden leden van de familie Welling. Vanaf het begin van de 20^ste eeuw vertrokken ze bijna allemaal naar de grote steden op zoek naar werk. De enige die eigenlijk in Amersfoort bleef hangen was mijn grootvader met zijn gezin. Tegenwoordig woont nog één lid van de familie in Amersfoort.”

Hoewel er aanvankelijk weinig Wellingen in Amersfoort woonden, steeg hun aantal in de vierde generatie met flinke stappen. Jacobus Welling (1709-1764) verwekte bij zijn beiden echtgenotes, Aleijda Dirix (1710-<1744) en Margaretha van Cousine (geb. 1706), tien kinderen. Het vierde kind uit het eerste huwelijk van Jacobus was zoon Antoni (Toon) Welling, die op 4 november 1734 werd gedoopt in de St. Fraciscus Xaveriuskerk,  beter bekend als ’t Zand. Toon zorgde er mede voor, dat het aantal Wellingen in Amersfoort in een aanzienlijk tempo toenam, want hij en zijn vrouw Elisabeth van Kalken kregen maar liefst veertien kinderen. Echter, van hen werden er twee levenloos geboren en twee kinderen stierven op jonge leeftijd. Ook een aantal broers van Toon zorgden voor een behoorlijke nakomelingschap. De familie Welling was vanaf toen in Amersfoort gesetteld. Dat duurde tot het begin van de 20^ste eeuw, toen verlieten vrijwel alle Wellingen Amersfoort om hun geluk elders te beproeven. Mijn grootvader was eigenlijk de enige, die met zijn gezin in Amersfoort achterbleef.  Als reden voor het vertrek van veel Wellingen kan de teruglopende werkgelegenheid in en rond Amersfoort genoemd worden op het einde van de 19^e en in het begin van de 20^ste eeuw.

Toon was 31 jaar oud, toen hij in 1765 in het huwelijk trad met de toen 19-jarige Elisabeth van Kalken. Haar roepnaam was Lijbe en haar achternaam kan ook Soetenbeek geweest zijn, al is dat niet erg waarschijnlijk. Lijbe was een dochter van Gijsbert van Kalken en Judith Ariens van Doornijk. Zij was op 14 januari 1746 gedoopt in de Kromme Elleboogkerk. Toon, bijgestaan door zijn stiefmoeder Margaretha van Cousine, en Lijbe gingen op 20 september 1765 in ondertrouw. Hun voorgenomen huwelijk werd, zoals gewoonlijk, drie keer afgekondigd vanuit het Gerechtelijk Huwelijksboek, t.w. op 20 en 27 september en 4 oktober. 

Ondertrouw van Antoni Welling en Elisabeth van Kalken

De tekst van de akte van ondertrouw luidde:

“Op 20 september 1765 verscheen voor het gerecht een minderjarige jongeman, wiens ouders overleden waren, met zijn stiefmoeder, Greetje van Consijnsens, om te huwen met Elisabeth van Kalken, minderjarige dochter van Gijsbert van Kalken.”

De moeder van Toon, Alijda Dirix, was rond 1744 al overleden. Zijn vader Jacobus Welling, die (spek)slager was op het Havik in Amersfoort, stierf op 29 april 1764.

De kerkelijke inzegening van het huwelijk van Toon en Lijbe vond plaats in de Kromme Elleboogkerk op 4 oktober 1765. Dochter Judith was het eerste kind. Zij werd gedoopt in de Kromme Elleboog op 5 november 1766. Helaas, drie weken later overleed zij al. Dochter Aaltje van 1767 was het tweede kind van Toon en Lijbe. Aaltje trouwde in 1793 met Willem Feer, met wie ze acht kinderen kreeg. Aaltje was 60 jaar oud, toen ze in 1827 overleed. Het volgende kind was weer een dochter, die dezelfde naam kreeg als haar eerder overleden zusje: Judith. Ook deze Judith was geen lang leven beschoren. Zij werd begraven op 7 december 1772 op het Lieve Vrouwekerkhof, dat in vroeger jaren rond de Onze Lieve Vrouwekerk gelegen was. Van de kerk staat tegenwoordig alleen nog de toren overeind: de Lange Jan.

Lange Jan, Amersfoort

Over de zonen Jacobus en Arnoldus schreef ik al in Genealogisch blog 256 van 24 januari van dit jaar. Tussen Jacobus en Arnoldus in kwam zoon Gijsbertus ter wereld in 1774. Ook hij maakte het niet lang, want hij overleed al op 5-jarige leeftijd. Zoon Gerrit kwam uitvoerig aan bod in Genealogisch blog 275. Dochter Margaretha, ook wel Grietje genoemd, van 1780 trouwde in 1804 met de Hooglander Jan Hendrikse Koenen, die bij haar negen kinderen verwekte. Grietje overleed op 62-jarige leeftijd in 1842. De volgende telg uit het gezin van Toon en Lijbe was zoon Gijs van 5 november 1782. Gijs, die niet kon schrijven, huwde Catharina (Kaatje) Smit (1783-1849) in 1805. Kaatje was de dochter van Hendrik Smit en Antonia Mijs. In 1830 woonden Gijs en Kaatje met hun kinderen in de Slijkstraat op nr. 127 in de Amersfoortse wijk Breul. Kaatje had toen al tien kinderen gebaard, van wie er vier op jonge leeftijd waren gaan hemelen. Drie van hun zonen, t.w. Antonie (1813-1872), Hendrik (1818-1891) en Arnoldus (1823-1901) werkten aanvankelijk nog in de textielindustrie in Amersfoort.

Burgerweeshuis Amersfoort

Het volgende kind van Toon en Lijbe werd dood geboren en onder het luiden van de kleine klok, wat 1 gulden en 16 stuivers kostte, begraven op 18 oktober 1779. Vervolgens kwam dochter Cornelia op 22 mei 1785 ter wereld. Vanaf 1799 tot haar twintigste verjaardag heeft zij in het Burgerweeshuis gewoond evenals haar broer Ari, die het weeshuis in 1804 verliet en in militaire dienst ging. Ari was de helft van een tweeling. Zijn broertje of zusje overleed een week na de doop van de kinderen op 21 februari 1787.

Het veertiende en laatste kind van Toon en Lijbe was zoon Adrianus, die Arie werd genoemd. Arie werd gedoopt op 8 maart 1788 in de Kromme Elleboog. Hij kon niet schrijven en verdiende de kost als bakkersknecht en later als opperman. Op 31-jarige leeftijd trad hij in het huwelijk met Barbara ter Maaten. In hun huwelijksakte staat vermeld:

“...gecompareerd Adrianus Welling, oud een en dertig jaar, broodbakker, wonende en geboren binnen deze Stad, meerderjarige zoon van Antonius Welling en Elisabeth van Kalke, beide overleden, zijnde deszelfs grootouders (zoo van vaders als moeders zijde) mede overleden welke hij verklaard onder presentatie van der Eed nimmer te hebben gekend noch iets van derzelver laatste verblijfplaats noch plaats van overlijden te hebben geweten en Barbara ter Maaten.....”

Barbara, geboren in 1790, was een dochter van Gijsbert ter Maaten en Hendrijntje Otto. Arie en Barbara kregen vier kinderen, van wie er een levenloos ter wereld kwam. Barbara overleed op 9 juni 1843 en Arie stierf op 5 maart 1850.

St. Joriskerk Amersfoort

Toon Welling overleed, toen hij 61 jaar oud was.  Hij werd op 16 november 1795 begraven in of bij de St. Joriskerk. Het is verwonderlijk, dat in de archieven vermeld staat, dat Toon in of bij de St. Joriskerk begraven is, maar dat daarvan in de (archieven van) de kerk niets is terug te vinden. Ook verwonderlijk is, dat katholieke personen zonder problemen begraven konden worden in of bij een reformatorische kerk. Kennelijk lag de scheiding tussen de verschillende richtingen niet zo scherp. Of was het een kwestie van geld..? Lijbe stierf op 26 oktober 1799. Vier dagen later werd zij ter aarde besteld op het voormalige Lieve Vrouwekerkhof.

Tiel, 8 oktober 2018