Genealogisch blog 140

Familiestamboek

Wanneer een kind geboren wordt, zijn de vader of moeder verplicht binnen drie dagen aangifte te doen van de geboorte in de gemeente waar het kind is geboren. Wanneer de ouders zelf geen aangifte kunnen doen of wanneer er niemand bij de geboorte aanwezig was, kunnen andere personen aangifte doen. Wanneer aangifte wordt gedaan in de gemeente waarin vader en moeder wonen dan zijn een geldig identiteitsbewijs van beiden nodig bij de aangifte. Handig om mee te nemen zijn het geboortebericht van ziekenhuis of verloskundige of een erkenningsakte, als het kind voor de geboorte is erkend.

Na de aangifte is het kind opgenomen in de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens of na 2016 de Basisregistratie Personen, voorheen de Burgerlijke Stand. Het kind heeft nu een Burger Servicenummer en maakt deel uit van de statistieken die ten grondslag liggen aan wet- en regelgeving en aan de financiering van onderwijs, gezondheidszorg enz. De ouders ontvangen een geboorteakte en het kind wordt bijgeschreven in het trouwboekje van de ouders, als de ouders bij hun huwelijk ten minste een trouwboekje hebben aangeschaft. Over boekjes die bij huwelijken aan het bruidspaar worden overhandigd gaat dit verhaal.

Frans Bosman en Antonia van der Weijden

Frans Bosman (1863-1946) en Antonia van der Weijden (1867-1918), mijn overgrootouders van moederszijde, ontvingen bij hun huwelijk op 24 november 1896 van de ambtenaar van de Burgerlijke Stand, die hen trouwde, een trouwboekje van de Gemeente Eemnes, dat er ongeveer net zo uitzag als alle latere trouwboekjes. Het trouwboekje bevatte instructies hoe te handelen bij de aangifte van geboorte, huwelijk en overlijden, er zat een uittreksel van de huwelijksakte in en er was ruimte om de kinderen uit hun huwelijk bij te laten schrijven. Elke bijschrijving werd voorzien van een stempel van de gemeente waar de bijschrijving plaats vond, Baarn.

Trouwboekje van Frans Bosman en Antonia van der Weijden, (detail)

De Gemeente Amsterdam gaf vermoedelijk vanaf de jaren ’30 van de vorige eeuw tot kort na de Tweede Wereldoorlog geen trouwboekjes uit. Jonggehuwden ontvingen toen een zgn. “Familiestamboek”. Een trouwboekje plus, zou je kunnen zeggen. Maar ook een boekje met een wat vreemde naam: familiestamboek. Alsof het ging over rundvee, paarden of honden en katten. Die hadden en hebben een stamboek nodig, om hun afstamming aan te tonen en daarmee te bewijzen, dat ze goede melkproducenten of snelle dravers zijn of dat ze raszuiver zijn.

Familiestamboek van de Gemeente Amsterdam

Een stamboek voor families? Je kunt zo je bedenkingen hebben tegen het woord.

Het Amsterdamse familiestamboek bevatte uitvoerige instructies wat te doen bij geboorte, huwelijk, scheiding, overlijden en begraven. Kinderen konden uiteraard ook bijgeschreven worden, evenals de datum waarop ze gevaccineerd waren en door wie. Daarnaast konden de echtelieden zelf in hun familiestamboek een aantal zaken noteren, zoals de datum van hun eventuele kerkelijk huwelijk, bijzondere gedenkdagen, gegevens over de wederzijdse ouders en aantekeningen betreffende verhuizingen. Door die extra mogelijkheden wordt zo’n familiestamboek voor een genealoog veel interessanter dan het traditionele trouwboekje, aangenomen dat de echtelieden genoemde zaken zelf goed bijhielden.

Vroukje Meijer en Meindert van Haeften, febr. 1943

Meindert van Haeften (1921-1996) en Vroukje Meijer (1921-1989) leerden elkaar kennen bij korfbalvereniging Landlust in Amsterdam op 1 januari 1940. Anderhalf jaar later waren ze verloofd. Het is niet verwonderlijk, dat Meindert en Vroukje kort na de oorlog, op donderdag 6 juni 1946, in het huwelijksbootje stapten. Meindert had vanaf februari 1943 als dwangarbeider gewerkt in Duitsland. Bij de huwelijksplechtigheid op het Amsterdamse Stadhuis kregen ze hun familiestamboek overhandigd. Saillant detail: op de kaart waarmee Meindert en Vroukje kennis gaven van hun voorgenomen huwelijk stond, dat de receptie ter gelegenheid daarvan plaats zou vinden op zondag 2 juni van 14.00-17.00 uur. Een drukfout? Lijkt niet waarschijnlijk, gegeven het feit, dat Meindert carrière maakte in de grafische industrie. Gewoonte in die tijd? Wie zal het zeggen? Na hun huwelijk vestigden Meindert en Vroukje zich in de Kraijenhoffstraat 37 1 hoog. Vanuit de Albinusstraat verhuisden ze naar Huizen begin 1989, waar Vroukje korte tijd later overleed.

Kerkelijk huwelijk Albert Welling en Rietje Bosman

In het Rijke Roomsche Leven golden natuurlijk weer hele andere regels. Voor katholieken was in vroeger jaren het burgerlijk huwelijk een formele zaak, het moest nou eenmaal. Het trouwboekje namen ze plichtmatig in ontvangst. Het grote feest voor een aanstaand katholiek echtpaar was het kerkelijke huwelijk. De dag die ze later zouden herdenken. In een plechtige H. Mis werden man en vrouw voor altijd aan elkaar verbonden tot de dood hen scheiden zou. Na de H. Mis schreed de bruid, vooraf gegaan door een misdienaar, naar de Mariakapel, terwijl het “Ave Maria” werd gezongen, om daar de zegen van het H. Maagd af te smeken over een kinderrijk huwelijk. Na afloop van de dienst ontving het paar uit handen van de priester, die hen getrouwd had, het “Kerkelijk Familieregister”, uitgegeven door NV Gooi & Sticht te Hilversum. In dit boekje diende het echtpaar zelf in te vullen wanneer hun kinderschaar de verschillende sacramenten ontving.

Kerkelijk familieregister, detail

Mijn ouders, Albert Welling (1922-1983) en Rietje Bosman (1924-1964) wilden na de ellende van de oorlog ook zo snel mogelijk trouwen, maar niet eerder, zo vertelde mijn vader later vaak, dan dat hij fl.250,00 per maand verdiende. In 1947 was het zover. Op 16 oktober werden mijn ouders “door het Sacrament van het Huwelijk tot echtgenoten verbonden” en kregen ze ook zo’n kerkelijk familieregister. Mijn moeder hield alleen van mij bij wanneer ik gevormd ben en dat St. Nicolaas van Poppel, een van de Martelaren van Gorcum, toen mijn vormpatroon werd. Bij mijn broers en zusjes ging mijn  moeder niet verder dan bijhouden wanneer ze hun eerste H. Communie deden. Bij mijn jongste zus noteerde ze dat al niet eens meer.

Net als het Amsterdamse familiestamboek bevatte het kerkelijk familieregister voor een genealoog meer interessante gegevens, dan het eenvoudiger trouwboekje. Gelukkig was mijn moeder redelijk trouw in het bijhouden van die extra gegevens.

Tiel, 12-01-2017